Çevremize baktığımız da birçok firmanın maliyetleri azaltmak için çalıştığını görmekteyiz. Bunun nedeni tüketicilerin davranışları ve pazardaki değişimlerdir. Şirketler müşteri hizmetlerini iyileştirirken daha hızlı aksiyon almaya çalışmaktadırlar. Çevremizde gelişen ve değişen politik, sosyal, çevre, yönetmelikler, teknoloji, nüfus değişimleri, doğru yetkinlikte yönetici ve personel kıtlığı ile globalizasyon farklı sorunlar yaratmaktadır. Bu nedenle firmalar pazar paylarını, büyümeyi ve karlılığı nasıl sağlayacakları konularında en iyi çözüm yöntemlerini aramak zorunda kalmaktadırlar.
İş dünyası giderek kompleks oluyor
Bugün şirketler, kompleks ve belirsiz bir iş dünyası içindeler. Bu nedenle kendi tedarik zinciri yönetimlerinde ağır bir baskı içindeler. Bu durum birçok firma için, düşük verimlilik, düşük kalite, zayıf müşteri memnuniyeti, zayıf büyüme, zayıf karlılık ve yüksek maliyetler getirmektedir.
İnovatif şirketler ve uluslar; tedarik zinciri yönetimine daha çok odaklanmakta, yerel ve global rakiplere karşı daha çok rekabet avantajı yaratmaya çalışmaktadırlar.
Türkiye’de büyük olanaklar var!
Türkiye gibi büyük tarım ve gıda ürünleri üreten bir ülke de, etkin bir tarım ve gıda tedarik zinciri uygulaması gerekmektedir. Aksi halde izlenebilirlik, organoleptik özellikler, kalite, müşteri memnuniyeti ve diğer faktörler veya diğer bir deyişle gıda güvenliği zarar görecektir.
Firmalarımız ne yapmalı?
Firmalarımız; verimlilik, büyüme, karlılık ve müşteri değeri yaratmak için şirket içinde organizasyonel yapıda ortak bir vizyon ve operasyonel uygulama becerisini kısa ve uzun vadeli olarak geliştirmek zorundadırlar. Süreklilik arz eden bir inovasyon yönetimi uygulaması, dalgalar halinde arka arkaya yeni rekabet avantajlarının yaratılması, tedarik zincirinde optimizasyon yapılması, gelişen teknoloji ve müşteri ihtiyaçlarını, sağlığını ve mutluğunu gözeten stratejinin izlenmesi ve uygulanması operasyonel başarı ve mükemmellik için büyük önem arz etmektedir.
30 yıllık gıda, tarım ve ilaç sanayinde edindiğim tecrübe ve bilgilerim ışığında; Türkiye’nin tarım ve gıda sanayinde büyük olanaklara sahip olduğunu, dolayısıyla firmalarımızın daha rekabetçi bir strateji uygulamaları, müşterilerinin (yurt içi ve global pazarlar) ürün maliyeti, teslim süresi, çeşitlilik ve kalite taleplerini göz önüne almaları gerektiğini söylemeliyim. Bu uygulamalarla müşterileri memnun ederken, operasyonel maliyetleri kontrol ederek, yeni pazarlara açılmayı ve daha rekabetçi inovatif ürün ve hizmetlerle büyüme, karlılık ve rekabette sürekliliği sağlayabilirler.
Uzun vadeli stratejilerin uygulanması
Etkin bir tedarik zinciri yönetimi uygulaması yapılması için uygulamaların, firmanın kısa ve uzun vadeli pazarlama ve inovasyon stratejilerine uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle üst yönetim; iş stratejisini, çalışma modelini ve operasyonel performans kriterlerini doğru belirlemelidir. Ayrıca çalışanların doğru tecrübe, bilgi ve yetkinlikte olması için gerekli aksiyonları almalı ve rakiplerle (yerel ve global) kıyaslama analizleri yapmalı ve uygun aksiyonlar almalıdır.
Başarılı, etkin, rekabetçi ve değer yaratıcı bir tedarik zinciri yönetiminin stratejik unsurları ve destekleyici özellikleri nelerdir?
- Düşük fiyatlar – Rekabetçi fiyatlar ve düşük operasyonel maliyetler.
- Yüksek marjinli ürünler – Satış noktalarında maksimum bulunabilirlik.
- Yüksek kalite – Yüksek kaliteli tedarikçilerle çalışabilmek ve üretim noktasında yüksek kalite kontrol uygulaması yapmak.
- Müşteri taleplerine çok hızlı cevap verebilmek – Kısa sürede teslim edebilmek ve en hızlı şekilde talepleri karşılamak.
- En inovatif olabilmek – Yeni ürün geliştirme ve sunmada en etkin olabilmek.
- Yüksek verimlilik – Yüksek kapasite kullanımı ve en düşük stok değeri elde edebilmek.
- En geniş ürün yelpazesine sahip olmak – Kompleksiteden uzak, rekabet ve müşteri taleplerini dikkate alan, esnek ürün yönetimi.
- En iyi müşteri servisi – Her müşteri segmenti için özel hizmet uygulaması yapılması ve satış noktasında her malın maksimum bulunabilirliğinin sağlanması.
- Satış sonrası etkin hizmet uygulaması – Satış sonrasında ihtiyaç olan hizmetlerin başarılı ve etkin bir şekilde müşteriye sunulması.
- Çevreye en duyarlı olabilmek – Atıkların minimize ve geri dönüşümün maksimize edilmesi.
Bana göre tedarik zinciri performansı 3 grupta ölçülmeli ve değerlendirilmelidir:
- Müşteri taleplerini karşılama: Sipariş teslim süresi, sipariş karşılama başarısı, ürün kalitesi ve yeni ürünün pazara sunulma süresi.
- Etkinlik: Tedarik zinciri etkinliğinin; girdilerin ürüne dönüşebilme kapasitesi olarak ölçülmesi. Bence firmalar çalışan verimliliği, iş yükü, tedarik zinciri maliyeti, maliyetleri azaltmak için harcanacak zaman ve rakiplere göre güçlü yönler üzerine eğilmeli ve iyileştirmek için gerekli aksiyonları almalıdırlar.
- Varlıkların kullanımı: Firma, tesis ve stok yönetimine fokus olmalıdır. Etkin ve verimli yönetilip yönetilmediğini analiz edip gerekli aksiyonları almalıdır.
Tedarik zinciri yönetimini başarıya götüren ana unsurlar
Bunlar, tesisler (üretim ve/veya depolama), stoklar, ulaşım, enformasyon (data ve analizi), tedarik ve fiyat, rekabet istihbaratı ve çalışanların deneyimi, bilgisi ve becerileridir. Bunlar tedarik zinciri yönetiminin performansına doğrudan etki eder.
En önemli başarı etkeni
Bana göre tedarik zinciri yönetiminde en önemli başarı kriteri, çalışanların yetenekleri ve uygulama becerileridir. Sonuçta; özkaynak karlılığı, aktif karlılık, ödemeler için yeterli ciro, kar marjı, varlıkların devir hızı, alacak hesaplar cirosu, maddi duran varlıklar, tesis ve ekipmanların geri ödemesi ve nakitin nakite dönmesi gibi değerlerin yaratılması gerekmektedir.
Hız çok önemli!
Ayrıca tedarik zincirin de uygulama hızı çok kritik bir başarı faktörüdür. Tedarik zinciri yönetimi, müşteri taleplerini en verimli ve en kısa sürede karşılamalıdır. Dolayısıyla firmaların yetenekleri; tedarik zincirinde cevap verebilme ve hızlarını belirler. Tedarik zinciri hızını; çalışanların bilgi ve becerileri, talep karşılama yönetimi, tedarik ve üretim yetenekleri, esneklik kapasiteleri ve sürdürülebilirlik belirler. Bunları, müşterilerin dinamik talepleriyle de ele almak ve değerlendirmek daha doğru olur.
Firmalar ve yöneticileri, tedarik zinciri yönetiminde üstün başarı göstermek istiyorlarsa, aşağıdaki faktörleri dikkate almak zorundadırlar:
- Yüksek deneyim, bilgi ve beceriye (EQ dahil) sahip insanlarla çalışılmalı ve işe uygun niteliklerde insanlar işe alınmalıdır. Rakiplere göre daha üstün olabilmek için rekabet edebilen bir insan kaynağına sahip olunmalıdır.
- HR organizayonu gözden geçirilmeli, doğru yetenekler doğru işe yerleştirilmeli ve işe alım seçme süreçlerini operasyonel tecrübe ve bilgisi olan yetkin kişiler yapmalıdır.
- Tedarik zinciri yönetimi ve çalışanlarına, etkin ve verimli olmaları için gerekli imkanlar sunulmalı, eğitim verilmeli ve kariyerlerinde yükselme imkanları sağlanmalıdır.
- Firma, tedarikçiler ve müşteriler arasında etkin iletişim ve işbirliği sağlanmalıdır. Açık olunmalı, değer yaratılmalı ve müşteri memnuniyeti artırılmalıdır.
- Regülasyon ve yönetmeliklerin titizlikle uygulanması ve ilgili kamu kuruluşları ile etkin iletişimde bulunulması gerekmektedir.
- Etkin ve rekabetçi tedarik zinciri stratejisi hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Bunun içinde; kısa ve uzun vadede iş, organizasyon, teknoloji, enformasyon ve uygulamalar ile rekabetçi düşük maliyet yapısını getirecek; hızlılık, karşılayabilme, varlık yönetimi ve güvenirlilik olmalıdır.
- Düzenli revize edilen etkin bir talep planlama sistemi kurulmalı ve uygulanmalıdır.
- Kalite, sistemli ve düzenli olarak iyileştirilmelidir. Unutmamak gerekir ki, tedarik zinciri yönetimi üstün performansı, en doğru olarak, rakiplerle kıyaslama ve rekabet istihbaratı ile yapılır. Böylece her safhada, yapılmış hatalar düzeltilir, hız artırılır ve para dönüşü etkin olarak sağlanır.
- Tedarik zincirinde çalışanların performansı düzenli olarak ölçülmelidir. Toksik ve negatif kültüre sahip olanlar ayıklanmalıdır. Aksi halde uzun vadede firma için de negatif kültür yayılacak ve değer yaratma yeteneği zayıflayacaktır. Yani firma uzun vadede zarar görecek ve kapanacaktır.
- Müşteri memnuniyeti, müşteri gözü ile izlenmeli ve anında aksiyon alınmalıdır.
- Yeni yerel ve global pazarlara girilmelidir.
- Gelişen teknolojiler takip edilmeli, dijital enformasyon ve robot kullanımı yaygın hale getirilerek verimlilik artırılmalı ve maliyetler düşürülmelidir.
- Şirketin pazarlama ve inovasyon yönetimi stratejisine uygun rekabetçi bir tedarik zinciri yönetim stratejisi geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Politik gelişmeleri dikkate alan, esnek ve düzenli revize edilen bir yapıda olmalıdır.
- Firma stratejik derinliğe sahip, doğru ve hızlı karar alabilen, maliyet, zaman, insan, proses, ürün ve rekabeti yönetebilme bilgi ve deneyimine sahip, firma ana stratejisiyle uyum sağlayabilecek tecrübeli, bilgili ve becerisi yüksek lider ve yöneticiler ile çalışmalıdır.
- Etkin bir risk yönetimi ve bilgi yönetim sistemi oluşturulmalı ve uygulanmalıdır. Bunlar etkin bir tedarik zinciri yönetimi ve lojistik organizasyonun esas unsurlarıdır.
- Tedarik zincirinin güncel durumu ve gelecek senaryoları sürekli izlenmelidir.
- Etkin planlama yapılmalı ve gelişmelere göre revize edilmelidir.
- Tedarik zinciri altyapısı geliştirilmelidir.
- Düzenli olarak yeni geçici rekabet avantajları (transient competitive advantages) geliştirilmeli ve pazara sunulmalıdır. Her ürünün bir yaşam süresi vardır. Bunlar; gelişme, doygunluk ve pazar kaybetme periyotlarıdır.
- Tedarik zinciri yönetimi işbirliğine, bilgi paylaşımına, ortak depolamaya ve ortak taşıma vb olanaklara açık olmalıdır.
Sonuç
- Türkiye’de faaliyet gösteren gıda ve tarım şirketleri, şirket sahipleri ve liderler; tedarik zinciri yönetiminde ciddi tecrübe, bilgi ve becerilere sahip yöneticilerle çalışırlarsa, yerel ve global müşterilerinin taleplerini, zamanında, yüksek kalitede, sıfır hatalı, rekabet edebilen ve karlı operasyonlarla karşılayacaklardır.
- Etkin ve başarılı tedarik zinciri yönetimi senfoni orkestrasına benzer. İyi bir şef, başarılı bir yönetim sergileyecektir. Bana göre bir şirketin başarısı giderek artan bir şekilde; lider, çalıştırdığı kişilerin tecrübe, bilgi ve becerileri ile uzun vadeli sistematik ve devamlı pazarlama ve inovasyon stratejilerini uygulama becerilerine dayanmaktadır.