Yaz ayları yaklaşırken insanların fazla kilolarından kurtulma taleplerinin artması ile birlikte kilo verme amaçlı olarak formüle edilmiş gıdaların reklamlarının da arttığını görüyoruz. Peki, bu gıdaları ne kadar tanıyoruz?
Bu tip gıdalar piyasada “kilo verme amacıyla enerjisi kısıtlanmış gıdalar” adı altında yer alıyor. Bu tanım, üretici talimatlarına göre kullanıldıklarında günlük toplam diyetin tamamının veya bir kısmının yerini alabilecek özel formüle edilmiş ürünleri ifade ediyor. Bunların enerjisi azaltılmış. Yetişkin bir insanın tüm besin öğeleri ihtiyaçları karşılamaya yönelik olarak formüle ediliyorlar. Bu gıdaları kullanmayı tercih etme nedeni kişilerin kolay yoldan kilo vermek konusundaki talepleri.
Peki, bu gıdaların içeriği nasıl düzenleniyor?
Özel beslenme amaçlı bu gıdaların piyasada yer alması için özel olarak formüle edilmiş olması gerektiğini söylemiştim. Bunun kurallarının da belirlenmiş olması gerekli. Avrupa Birliğinin Kilo Verme Amaçlı Enerjisi Kısıtlanmış Gıdalar Hakkında Komisyon Direktifi’ne paralel olarak hazırlanan “Türk Gıda Kodeksi Kilo Verme Amaçlı Enerjisi Kısıtlanmış Gıdalar Tebliği” ile bu sağlanmış ve bu tip gıdaların tüm özellikleri ve üretimleri için uyulması gereken kurallar belirlenmiş.
Bu ürünlerin etiketleme, reklam ve sunumunda, kullanımları sonucunda ortaya çıkan kilo kaybı hızı veya miktarına dair beyan yapılması kesinlikle yasak.
Bu gıdalar “günlük diyetini tamamını karşılayabilecek gıdalar” ve “günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıdalar,” olmak üzere iki tip olarak formüle edilebiliyor.
Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdaların etiketinde, “kilo kontrolü için toplam günlük diyetin yerini alır” ifadesi, “ürünün günlük temel besin ögelerini yeterli miktarlarda sağladığına dair bir ifade” ve “ürünün tıbbi tavsiye olmaksızın üç haftadan fazla kullanılmaması gerektiğine dair bir ifade” yer almalı.
Günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıdaların etiketinde, “kilo kontrolü için öğün yerini alır” ifadesi, “ürünlerin yalnızca enerjisi kısıtlanmış diyetin bir parçası olarak kullanıldığında yararlı olduğuna ve diğer gıda maddelerinin de bu diyetin gerekli bir parçası olduğuna dair bir ifade” yer almalı.
Etikette ürünü hazırlama ve kullanma talimatı verilmeli. Günde 20 g’dan fazla günlük poliol alımını sağlıyorsa “gıdanın laksatif etkisinin olabileceğini belirten bir ifade” ve “günde yeterli miktarda sıvı alımının önemine dair bir ifade” etikette bulunmalı.
Etiketlerde zorunlu olarak bulunması gereken tavsiye edilen tüketim tarihi, menşe ülke, ithal izni veya kayıt/onay numarası gibi diğer etiket bilgileri de kontrol edilmeli.
Bu ürünlerin enerji ve besin öğeleri miktarları ne kadar?
Tüketime hazır olarak sunulan ya da üretici talimatlarına göre hazırlanarak tüketime hazır hale getirilen ürünün protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral miktarı ve enerji değeri sayısal olarak etikette yer almalı.
Yetişkin bir bireyin normal beslenmesini sağlamak için günlük alması gereken enerji ortalama 2000 kcal. Günlük diyetinizin tamamını bu tip bir gıda ile karşılarsanız günlük alacağınız enerji 800- 1200 kcal arasında olacaktır. Günlük diyetinizde bir ya da iki öğün yerine bu gıdaları kullanırsanız alacağınız enerji öğün başına 200-400 kcal arasında olacaktır.
Bir gıda ürününün yüksek protein içeriğine sahip olduğunu söyleyebilmek için, bu gıdanın enerji değerinin en az %20’sinin protein tarafından sağlanması gerekiyor. Kilo verme amaçlı gıdaların içerdiği proteinden gelen enerji miktarı ürünün toplam enerji değerinin %25’inden az ve %50’sinden fazla olmamalı. Görüldüğü üzere bu ürünlerin yüksek protein içerdiği beyan edilebilir.
Günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıdalarda protein miktarı 125 g’ı aşmamalı.
Bu ürünlerde yağ miktarı da kısıtlanmış. Yağdan sağlanan enerji, ürünün toplam enerji değerinin %30’undan fazla olmamalı
Günlük diyetin tamamını karşılayabilecek gıdalar günlük vitamin ve mineral miktarlarının en az %100’ünü sağlamak zorunda. Bu ürünlerin diyet lifi içeriğinin günlük miktarı 10 g’dan az ve 30 g’dan fazla olamaz.
Günlük diyetin bir ya da daha fazla öğününün yerini alabilecek gıdalar, her öğünde, vitamin ve mineral miktarlarının en az %30’unu sağlamak zorunda.
Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği, incelme veya kilo/ağırlık kontrolü veya açlık hissinin azaltılması veya tokluk hissinin artırılması veya diyetten sağlanan enerjinin azaltılmasına atıfta bulunan beyanların yapılmasına izin veriyor. Ancak bu beyanların bilimsel kanıtlara dayandırılması şartı var.
Bu gıdalar etiketlerinde veya reklamlarında beyan edilen özelliklere sahip mi?
Görüldüğü üzere kilo verme amaçlı gıdaların enerjisi düşürülmüş. Bunun yanı sıra diğer besin öğelerinin miktarları da ihtiyaçlar dahilinde ayarlanmış. Tabi mevzuatına uygun şekilde formüle edilmiş ve izin almış olmaları halinde bu özelliklere sahip olduklarını söyleyebiliriz.
İnsanların kilo problemi devam ettikçe zayıflamak için çare arayışları devam edecek ve yukarıda bahsettiğim tip ürünlere talep olacaktır. Bunların ürün etiketi üzerinde verilen bilgilere dikkat edilerek ve kullanma talimatlarına göre kullanılması çok önemli. Her bireyin ihtiyaçlarının farklı olabileceğini unutmamak gerek. Bu nedenle bu tip gıdaları doktora veya diyetisyene danışmadan kullanmaya başlamayın derim. Kilo vermeyi amaçladığınızda öncelikle normal beslenme planınızı ayarlayıp ya da bir uzmana ayarlatıp fiziksel aktivite ile birlikte sonuç almayı denemek ilk seçeneğiniz olmalı.