Avrupa Birliğinde 2011 yılından beri yürürlükte olan “Tüketicilerin Gıdalar Hakkında Bilgilendirilmesi Tüzüğü” gereğince hazır ambalajlı gıda etiketlerinde “Beslenme Bildirimi” yer almak zorunda. Avrupa Birliği sektörün bunu tüm etiketlerinde uygulayabilmesi için bir geçiş süresi vermişti. Bu süre 13 Aralık 2016 ‘da bitti. Artık Avrupa Birliği pazarında yer alan tüm gıda ve içecek ürünlerinin etiketinde “Beslenme Bildirimi” yapılması zorunlu hale geldi. Avrupa Birliği ülkelerinde faaliyet gösteren firmalara ellerindeki etiket stokları bitene kadar bir ek süre verildi. Bu süre sonuna kadar etiketinde beslenme bildirimi bulunmayan ürünler piyasada bulunabilecek.
Ülkemizde yürürlükte olan “Türk Gıda Kodeksi, Gıda Etiketleme Yönetmeliği” gereğince sağlık ve/veya beslenme beyanı yapılan ürünlerde zorunlu olan “Beslenme Bildirimi” ya da beslenme yönünden etiketleme halen zorunlu bir uygulama değil. Ancak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan yeni “Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” yayınlandığında tüm ürünlerde zorunlu olarak uygulanacak.
Su, tuz, baharatlar, aroma vericiler, tatlandırıcılar, maya, sakızlar,25 cm² den daha küçük olan ambalajlarda veya kaplarda sunulan gıdalar, üretici tarafından doğrudan son tüketiciye veya yerel perakendecilere satılan küçük miktarlardaki gıdalar gibi bazı ürünler zorunlu beslenme etiketlemesinden hariç tutuluyor. Beslenme etiketlemesi ile ilgili kurallar kendi spesifik mevzuatı olan gıda takviyeleri, doğal mineral sulara uygulanmayacak. Özel beslenme amaçlı gıdalar için geçerli olan mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydı ile uygulanacak. Hacmen %1,2’den fazla alkol içeren içeceklerde etiketlerde beslenme bildirimi verilmesi zorunlu değil.
Peki “Beslenme Bildirimi” nedir? Tüketiciler satın aldıkları gıda etiketlerinde beslenme bildirimi olup olmadığına bakıyorlar mı, bakıyorlarsa ne anlıyorlar? Üreticiler bu uygulamayı kurallarına uygun yapabiliyorlar mı?
Satın aldığımız bir gıda etiketine baktığımızda “içindekiler” kısmına bakarız genellikle. Bu listede ürünün tüm bileşenlerini görürüz. Bileşen, bir gıdanın üretiminde veya hazırlanmasında kullanılan hammadde, aroma vericiler, gıda katkı maddeleri, gıda enzimleri gibi gıdayı oluşturan unsurlardır. Gıdaların etiketinde bulunması zorunlu olan bileşen listesi tüketiciye ürünün içeriği hakkında bilgi vermektedir.
Etiketlerde yer alan “Beslenme Bildirimi “tablosundan ise tükettiğiniz gıdanın 100g/ml veya bir porsiyonundan alacağınız enerji ve yağ, doymuş yağ, karbonhidrat, şekerler, protein, tuz gibi besin öğelerinin miktarlarını göreceksiniz. Bunların dışında tekli doymamış yağ, çoklu doymamış yağ, polioller, nişasta, lif, vitamin ve mineraller de istenirse bu tabloda gösterilebilecek. Trans yağların etikette bildirimi de yeni yönetmelik taslağında yer alıyor.
Bu bilgilerin etiketin aynı görüş alanında ve tablo olarak verilmesi gerekiyor. Eğer etiket yüzeyi müsait değilse, bilgiler lineer formda verilebiliyor. Tükettiğiniz gıdanın enerji değerinin veya besin öğelerinin miktarının ihmal edilebilir düzeyde yani çok az olduğu durumlarda, bu öğelerle ilgili bilgiler yerine “İhmal edilebilir miktar(lar)da …. içerir” veya benzeri bir ifadeye yer verilebilecek.
Bir de isteğe bağlı olarak yapılabilecek beslenme bildirimi var. Enerji değeri ve besin öğesi miktarlarına ait referans alım oranları, isteğe bağlı olarak gıdaların etiketinde yer alabilecek.
Halen yürürlükte olan etiketleme yönetmeliğinde isteğe bağlı bilgilendirme “Günlük Karşılama Miktarı” olarak adlandırılıyor.
Referans Alım Oranları beslenme bildirimi tablosunda diğer bilgiler yanında farklı sütunlarda, % olarak verilebileceği gibi belli kurallara uymak koşuluyla etiketin temel görüş alanında ve farklı formatta da verilebilecek.
Referans Alım Oranından, gün içinde tükettiğiniz gıdanın 100 g veya 100 ml ve/veya porsiyon veya tüketim biriminden ortalama günlük olarak almanız gereken enerji ve besin öğelerinin % olarak ne kadarını karşıladığınızı anlayabilmeniz amaçlanıyor. Burada rakamlar günde 2000 kcal ihtiyacı olduğu düşünülen ortalama bir yetişkin için hesaplanıyor.
Beslenme açısından bize fayda sağlayacak olan tüm bu bilgileri etikette okumak önemli, böylece kendi ihtiyaçlarınıza uygun bir şekilde beslenmenizi sağlayabileceksiniz. 100 g/ml bir ürün tükettiğinizde alacağınız enerji ve besin öğesi miktarını benzer ürünler ile karşılaştırabileceksiniz. Ancak bu sürecin iki önemli bacağı var. İlki üreticilerin etiketlerde yapacakları beslenme bildirimini kuralına uygun şekilde uygulayabilmeleri, ikincisi ise tüketicilerin etiket okuma ve okuduğu etikette yer alan bilgileri yorumlayabilme konusunda eğitilmesi.
Mevzuat ile en mükemmel uygulama ve kontrol sistemi kurulsa da , üreticiler yönetmelik ile getirilen tüm kurallara uygun etiketler hazırlasa da, kimsenin okumadığı/okuyamadığı ya da yorumlayamadığı bilgiler , ulaşılmak istenen hedefe varmayı engelleyecektir.