Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yetişkinler ve çocukların günde 2 g’dan az sodyum (tuz olarak 5 g) tüketmesini öneriyor ve toplumun tuz alım miktarını 2025’e kadar %30 azaltmayı hedefliyor.
DSÖ Avrupa Bölgesi’ndeki birçok ülke reformülasyon, etiketleme ve davranış değişikliği iletişimi dahil olmak üzere ulusal sodyum azaltma stratejilerini başlatmış olsa da işlenmiş bir çok ürünün yüksek tuz miktarının henüz yeterince azaltılamadığı, bunun da ülkelerin sodyum alımını azaltmaya yönelik politikalar konusunda daha spesifik rehberlik taleplerinin artmasına neden olduğu belirtiliyor.
Bu konudaki çalışmalara yol göstermek, biraz da hızlandırmak amacıyla DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, Nisan 2018’de ülkelerin tuz azaltma modelleri geliştirmelerine yardımcı olacak bir rapor yayınladı. Ülkelere özgü çalışmaların geliştirilmesi için rehber niteliğinde olan bu belgede diyetle alınan tuz miktarları ve gıdaların tuz içeriği gibi verilere ulaşabilmek için beş aşamalı bir yaklaşım öneriliyor. Bu tür bir modelleme ile ülkelerde teorik bir “tuz azaltma modeli” geliştirilebileceği, nüfusun tuz alımında önemli bir azalma sağlamak amacıyla, isteğe bağlı tuz da dahil olmak üzere tuz alımına ana katkı sağlayan gıda ürünü kategorilerinin sodyum içeriğinde ihtiyaç duyulan azaltma seviyelerinin belirlenebileceği vurgulanıyor.
Raporda küresel tuz azaltma politikalarının izlenmesi sonucunda, ulusal tuz azaltma stratejileri uygulayan ülkelerin sayısında önemli bir artış olduğu (2010 yılında bu sayı 32 ülke iken 2014 yılında 75 ülke) belirtilmiş. Ulusal tuz azaltma stratejileri olan ülkelerin neredeyse yarısının (34 ülke) DSÖ Avrupa Bölgesindeki ülkeler olduğu da vurgulanmış. Bu ülkelerde hemen hemen tüm stratejilerin ekmek ve işlenmiş etler gibi bazı işlenmiş gıdalardaki sodyum içeriğinin azaltılmasına yönelik olduğu, ülkelerin sadece %30’unun spesifik tuz azaltma hedeflerine sahip oldukları bildiriliyor
DSÖ tarafından ülkelere tuz azaltma modellerini geliştirmeye yönelik olarak aşağıdaki öneriler yapılmış. Her bir yaklaşımın aşama aşama nasıl uygulanabileceği konusunda detaylı açıklamalar da yer alıyor.
- Günlük gıda alımı ve isteğe bağlı tuz kullanımı ( gıda hazırlama, pişirme ve yeme sırasında tüketici tarafından eklenen tuz ) hakkında bilgi toplanması,
- Gıdaların sodyum içeriği (gıda kompozisyonu) hakkında bilgi toplanması,
- Mevcut gıda alımının ve farklı yiyecekler ve diğer kaynaklardan sodyum katkısının hesaplanması,
- Tuz reformülasyonu gerektiren işlenmiş gıdaların sodyum içerikleri ile ilgili mevcut hedeflerin belirlenmesi,
- Toplumun tuz alımının %30 azaltılması hedefine ulaşabilmek için işlenmiş gıdaların sodyum içeriğinde ve eklenen tuz miktarında ne kadar azaltma yapılması gerektiğinin hesaplanması.
Türkiye’nin tuz azaltma modeli örnek çalışma
Ülkemizde de tuz azaltma konusundaki çalışmalar başarıyla yürütülüyor. DSÖ raporunda ülkemizin tuz azaltma modeli örnek çalışma olarak detaylı bir şekilde yer alıyor.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nın koordinasyon içinde yürüttüğü çalışmalar sonucunda bazı işlenmiş gıdaların tuz içeriğinde (zeytin, pastırma, ekmek, pul biber, peynir ve salça) azaltma yapıldı ve belirlenen maksimum limitlere zorunlu olarak uyulması gerekiyor.
Ancak tüm bu çalışmalar sonucunda belirlenen tuz azaltma hedeflerine ulaşabilmek için iş yine dönüp dolaşıp tüketicilerin bilinçli olmasına dayanıyor. Tüketicilerin yemeklere ekledikleri tuz miktarının diyetteki toplam tuz miktarının %40’ını oluşturduğunu da göz ardı etmemek lazım.
Toplumun daha az tuz tüketmesi için bilgi, eğitim ve etkili bir iletişim de gerekli. Gıda üreticilerinin ürettikleri işlenmiş gıdaların sodyum içeriklerini kademeli olarak azaltmak konusunda gönüllü olması, hükümetlerin maksimum sodyum limitlerini belirlemenin yanı sıra bu kurallara uyulup uyulmadığını kontrol etmesi de işin önemli parçaları…
Yani başarılı olmak için ilgili tüm taraflara çok iş düşüyor.
Rapora aşağıdaki linkten ulaşılabiliyor.
http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/365242/salt-report-eng.pdf?ua=1
-Using dietary intake modelling to achieve population salt reduction A guide to developing a country-specific salt reduction model
Yazarın bu konudaki yazıları:
https://www.yasamicingida.com/tuz-tuketimimizi-kontrol-altinda-tutabilir-miyiz/