Çiğ sütlerin sokaklarda uygun olmayan koşullarda satılmasının güvenilir olmadığı, bu sütlerin taşınması sırasında yeteri kadar soğutulamama riski nedeniyle mikroorganizma sayısının artacağı, sokaktan alınan sütün evlerde uzun süre kaynatılması sonucunda besin değerinin, tadının değişeceği gibi çok önemli hususlar hem yetkili kurum temsilcileri, hem akademisyenler hem de sektör temsilcileri tarafından yıllardır anlatılıyor.
Yoğurt yapmak için veya içmek için sokak sütçülerinden çiğ süt alınmasının ne kadar riskli olduğu sürekli gündemimizde olmasına rağmen ev hanımları sokaklarına gelen çiğ süt satıcılarından çiğ süt almaktan bir türlü vazgeçemiyor. Bebeği olanlar çiğ sütten yaptıkları yoğurdun çocukları için daha yararlı olduğunu düşünüyor. Bu tercihin en önemli nedeni sokak sütünün yani çiğ sütün işlenmiş sütlerden daha saf,
daha doğal, daha taze olduğunun düşünülmesi.
Sokakta çiğ süt satışını engellemek ve tüketicilerin güvenli çiğ süte ulaşmasını sağlamak amacıyla hazırlanan, “Çiğ süt satışı ile ilgili taslak tebliğ”in Başbakanlığa sunulduğu Ocak 2017’de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik tarafından açıklanmıştı.
Bu Tebliğin hazırlanabileceği, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2011 yılı sonunda yayınlanan Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği’nde yer alan, “Bakanlık, çiğ süt veya işlenmemiş kremanın doğrudan son tüketiciye satışına düzenleme getirebilir”hükmü ile belirtilmişti.
Aradan geçen yaklaşık 6 yıl sonra söz konusu tebliğ 27 Nisan 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. Tebliğin adı ”Çiğ Sütün Arzına Dair Tebliğ”. Tebliğ, çiğ sütün yerel perakendeciler tarafından son tüketiciye arzına ilişkin usul ve esasları belirliyor.
Yerel perakendeci ise süt üreten hayvancılık işletmesi merkez kabul edilerek hazır ambalajlı çiğ süt için 500 kilometrelik yarıçap içerisinde, hazır ambalajlı olmayan çiğ süt için 200 kilometrelik yarıçap içerisinde yer alan ve son tüketiciye sabit bir yerde konumlandırılmış otomatik satış makineleri veya bakkal, market ve benzeri yerlerde çiğ süt satan perakendeci olarak tanımlanmış.
Çiğ süt, çiftlik hayvanlarının meme bezlerinden salgılanan, 40 ºC’nin üzerinde ısıtılmamış veya eşdeğer etkiye sahip herhangi bir işlem görmemiş sütü olarak tanımlanıyor.
Bundan sonra sadece yetkili merciden izin almış, hastalıktan ari süt üreten hayvancılık işletmesinde üretilen çiğ sütün arzına izin verilecek. Yetkili merci, çiğ sütü arz etmek için Bakanlıktan izin almış süt üreten hayvancılık işletmecilerinin listesini oluşturacak.
Çiğ süt, sağımdan hemen sonra 4 °C’nin altındaki sıcaklıklara soğutulacak ve nakil sırasındaki sıcaklığı 4 °C’yi geçmeyecek. Çiğ sütün son tüketiciye arzı, sağımdan itibaren 24 saat içerisinde gerçekleştirilecek. Çiğ sütün son tüketim süresi, ilk sağım saatinden itibaren 48 saati geçmeyecek.
Tebliğ gereğince, son tüketiciye arz edilecek çiğ süt işlenmeyecek, dondurulmayacak, herhangi bir bileşeni ayrılmayacak, bir bileşen eklenmeyecek, separatörden geçirilmeyecek, farklı hayvan türlerine ait sütler karıştırılmayacak veya çiğ sütte değişikliğe neden olabilecek herhangi bir işleme tabi tutulamayacak.
Çiğ sütü arz etmek için, bağımsız olarak sabit bir yere konumlandırılmış otomatik satış makinesi sahibi, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmeliğine göre Bakanlığa kayıt yaptıracak.
Yerel perakendecide çiğ süt son tüketiciye sadece otomatik satış makinesi aracılığıyla tek kullanımlık ambalaj veya tüketici tarafından sağlanan kap içerisinde veya hazır ambalajlı olarak arz edilecek. Çiğ süt eğer hazır ambalajlı olarak arzedilecek ise en az 1 litrelik ambalajlar kullanılması gerekiyor.
Satış sırasında çiğ süt, 0°C ila 4°C arasındaki sıcaklıklarda muhafaza edilecek. Çiğ sütün son tüketiciye arzı sırasında aşağıdaki bilgiler tüketiciye sunulmak zorunda:
a) Ürünün adı (çiğ inek sütü ve benzeri).
b) Üretici/işleme tesisi adı soyadı veya ticari unvanı, adresi ve hayvancılık işletme numarası.
c) Sağım tarihi.
ç) Çiğ sütün son tüketim tarihi.
d) En az 1 cm olacak şekilde “ÇİĞ SÜT”, “24 SAAT İÇİNDE KULLANILMALIDIR” ve “KULLANMADAN ÖNCE KAYNATINIZ” ifadeleri.
e) “0°C ila 4°C’de BUZDOLABINDA MUHAFAZA EDİNİZ” bilgisi.
f) Çiğ sütün arzı için izin belgesi tarihi.
Hazır ambalajlı çiğ sütün etiketinde birinci fıkrada belirtilen bilgilere ilave olarak net miktar bilgisi ve işletme onay numarası bulunacak. Hazır ambalajlı çiğ süt hariç, bu Tebliğ kapsamında son tüketiciye satılan çiğ sütler için bu bilgiler tüketicinin kolaylıkla görebileceği bir şekilde bulunacak , talep edilmesi halinde bu bilgiler yazılı olarak son tüketiciye verilebilecek.
Süt üreten hayvancılık işletmelerine, günlük olarak bu Tebliğ kapsamında sattığı çiğ süt miktarı başta olmak üzere tüm bilgilerin kayıtlarını tutma zorunluluğu da getiriyor. Tebliğ hükümlerine 31/12/2017 tarihine kadar uyum sağlanacak.
Görüldüğü üzere bu Tebliğ ile çiğ sütün tüketicilere güvenilir ve sağlıklı bir şekilde ulaşmasını sağlayacak çok sıkı kurallar getirilmiş. Tebliğ’de, mahalle mahalle sokak sütü satışından bahsedilmiyor ancak çiğ süte artık bakkallardan, marketlerden güvenilir bir şekilde ulaşılabileceği görülüyor. Tüketicilerimizin de çiğ süt satın alma tercihlerini marketlerden yana kullanmaya en kısa zamanda alışacağını, bu arada bu kuralların uygulanıp uygulanmadığı konusunda Bakanlık tarafından yapılacak denetimlerin de sıkı olacağını umuyoruz.