Gıda Etiketleme Yönetmeliği ile alerjiye neden olan ürünler tanımlanmıştır. Bunlar; gluten içeren tahıllar, yumurta ve ürünleri, kabuklular, balık ve ürünleri, yer fıstığı ve ürünleri, soya fasulyesi ve ürünleri, süt ve süt ürünleri, badem, fındık, fıstık gibi sert kabuklu meyveler, kereviz ve ürünleri, hardal ve ürünleri, susam tohumu ve ürünleri, kükürt dioksit ve sülfitler, acı bakla ve ürünleri, yumuşakçalar ve ürünleridir.
Bu gıdalara hassasiyeti olan tüketicilerin satın aldıkları ürün etiketlerini dikkatle okuması veya toplu tüketim yerlerinde tükettikleri yemekler için alerjen madde bilgilendirmesi talep etmeleri sağlıklı bir hayat sürmeleri açısından çok önemlidir. Özellikle çölyak hastalığının tek tedavisi olan “Glutensiz Beslenme” biçiminin sürekli bir yaşam tarzı haline getirilmesi için market alışverişinde bilinçli olmak çok önemlidir. Glutene hassas kişilerin hayatından gluteni kesin olarak çıkarması, gluten içermeyen ürünleri kullanması semptomların oluşumunu ortadan kaldıracaktır.
Ülkemizde etiketlerde yer alması gereken bilgiler ve bu bilgilerin etiketlerde kullanımını düzenleyen tüm kurallar Etiketleme Yönetmeliği ile verilmiştir. Bu yönetmelik gereğince, tüketicilerde hassasiyete, alerjilere neden olabilecek herhangi bir alerjen bileşen ya da alerjen işlem yardımcısı veya alerjen bir maddeden ya da üründen elde edilen herhangi bir bileşen ya da işlem yardımcısının hazır ambalajlı veya ambalajlı olmayan tüm gıdaların etiketlerinde yer alması zorunlu tutulmuş ve kuralları belirtilmiştir. Ayrıca tüm alerjen madde ve ürünlerin bir listesi yönetmelikte yer almaktadır.
Gıda maddesinin bileşenler listesinde yer alan alerjen madde veya ürün adları, bu bilgiyi listenin geri kalan bölümünden açıkça ayıran bir yazı dizgisi vasıtasıyla (örneğin, punto, stil veya arka plan rengi aracılığıyla) vurgulanmalıdır.
Bir ürüne alerjiniz varsa etikette dikkate edeceğiniz ilk husus etiketin içindekiler kısmında punto, stil veya renk farklılığı ile belirtilen alerjen madde olup olmadığına bakılmasıdır. Birçok ürün etiketinde alerjen maddeler daha koyu yazılarak dikkat çekilmektedir.
Gıda etiketinde ürünün içindekiler veya bileşenler listesi yoksa “ ….. İçerir” şeklinde alerjen maddeler belirtilmelidir. Örneğin etikette “süt tozu içerir” ifadesi veya “buğday unu içerir” ifadesi yer alıyorsa, bu ürünün hassas kişilerde alerjiye neden olabileceğini anlayabiliyoruz. Bazı ürünlerde ise gıdanın adı alerjen maddeye açık bir şekilde atıfta bulunabilir, bu durumda etikette diğer bir açıklamaya gerek görülmez.
Mevcut etiketleme yönetmeliği Avrupa Birliğinin, Tüketicilerin Gıda Hakkında Bilgilendirilmesi Tüzüğü ile uyumlu olarak, “Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği “adı ile yeniden yayıma hazırlandı. Bu yönetmelik yayınlandığında alerjen bilgilendirmesi ile ilgili kısımlar biraz daha detaylandırılıyor. Mevcut zorunlu alerjen etiketlemesinin yanında, gluten ile ilgili isteğe bağlı bilgilendirme koşulları, glutenin gıdadaki yokluğu veya azaltılmış varlığına ilişkin izin verilen ifadeler ve bunların koşulları da belirtilmiş.
Üreticilerin gluten ile ilgili olarak isteğe bağlı olarak yapacakları bilgilendirme sonucu tüketiciler etiketlerde aşağıda yer alan bilgileri görerek daha bilinçli ve sağlıklı seçimler yapabilecek:
– ‘gluten intoleransı olan bireyler için uygundur”
-‘çölyak hastaları için uygundur’,
-‘gluten intoleransı olan bireyler için özel olarak formüle edilmiştir’ veya ‘çölyak hastaları için özel olarak formüle edilmiştir’
-‘glutensiz’, ‘gluten içermez’ ya da ‘gluten yoktur’
– çok düşük gluten / çok düşük glutenli
Etiketlerde ‘gluten intoleransı olan bireyler için özel olarak formüle edilmiştir’ veya ‘çölyak hastaları için özel olarak formüle edilmiştir’, ifadelerini gören tüketiciler bu ürünün gluten içeren bileşenleri içermediği, bu bileşenler yerine doğal olarak glutensiz olan diğer bileşenler ile ikame edilerek özel olarak üretilmiş, hazırlanmış ve/veya işlemden geçirilmiş olduğunu anlayacak.
Tüketiciler etiketlerde gördüğü, glutensiz, gluten içermez ya da gluten yoktur, ifadelerinin, son ürünün en fazla 20 mg/kg gluten içerdiğini, çok düşük gluten/çok düşük glutenli ifadelerinin aldığı son ürünün en fazla 100 mg/kg gluten içerdiğini anlayacak.
Türk Gıda Kodeksi Bebek Formülleri Tebliği ve Türk Gıda Kodeksi Devam Formülleri Tebliğinde tanımlanan bebek formülleri ve devam formüllerinde glutenin yokluğu veya azaltılmış varlığı hakkında bilgilendirme yapılamayacak.
Sonuç olarak, tüketiciler alerjen etiketlemesi konusunda bilgi sahibi olmalı, kendi metabolizmalarını, hassasiyetlerini iyi bilmeli, alerjik oldukları ürünleri satın alırken etiketi incelemeli veya toplu tüketim yerlerinde yemek yerken alerjen maddelerle ilgili bilgiyi talep etmeli. Başka bir yazıya konu olacak bir hususu da vurgulamadan bitirmek istemedim. Tüketiciler ne kadar bilgili olsalar da market raflarında çok az sayıda glutensiz ürün yer alıyor. Sektör tarafından bakarsak, hem tadı güzel glutensiz gıda üretmenin teknik zorlukları hem de maliyet yüksekliği ve devlet tarafından verilen desteğin yetersiz olması nedeniyle glutensiz gıda üretimi artmıyor. Bu işi bir sosyal sorumluluk olarak görerek, kar amacı gütmeden yapan firmalar olduğunu biliyorum. Bu ürünlerin sayısının artması için sektörün destek vermesi gerekiyor ancak devletin de teşviği çok önemli.