13 Mart 2017 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından yayınlanan rapor ile alkollü içecek etiketlerinde bileşen listesi ve beslenme bildiriminin zorunlu olarak yer alması ve bu konuda sektörün gönüllü olarak uygulamalara başlaması istendi.
Bu arada bir dip not olarak açıklamak isterim ki; beslenme bildirimi ürünün enerji değeri ve yağ (doymuş yağ, tekli doymamış yağ, çoklu doymamış yağ, trans yağ), karbonhidrat (şekerler, polioller, nişasta), tuz, lif, protein, vitamin ve mineral miktarları ile ilgili tüketiciye bilgi verilmesi anlamına geliyor.
Avrupa Birliğinde, mevcut kurallara göre diğer gıda ve içecekler için etiketlerde yer alması zorunlu olan bileşen listesi ve beslenme bildirimi alkollü içecekler için zorunlu değil. Komisyon raporunun sonuç kısmında, diğer gıda ve içeceklerden farklı olarak alkollü içecekler için beslenme bildirimi ve bileşen listesinin etiketlerinden muaf tutulması ile ilgili hiçbir objektif gerekçenin tespit edilemediği belirtildi.
Alcopop’lar (alkollü karışık içecekler, gazlı alkolsüz içecek karışımı benzeri) gibi bazı düşük alkollü içecekler için farklı uygulamalar olması da gerekli görülmedi. Bütün alkollü içeceklerin etiketleme kurallarının eşit olması gerektiği raporda yer alıyor.
AB pazarında satılan alkollü içeceklerin bir kısmında tam beslenme bildiriminin halen gönüllü olarak yapıldığı, bu konudaki mevcut gönüllü girişimlerin daha da artabileceği belirtiliyor. Bu kapsamda şarap, bira ve damıtılmış alkollü içki üreten çok uluslu üreticilerin tüketicilerine tam beslenme bildirimini sağlayacakları konusunda taahhütte bulunduğu biliniyor.
Komisyon, raporun yayınlanmasını takiben bir yıl içinde ilgili sektörün, tüketicilere alkollü içeceklerde yer alan bileşenler ve besleyici değerleri ile ilgili bilgi sağlamak konusunda bir teklifi harmonize bir yaklaşımla sunmasını bekliyor. Komisyon gelen teklifleri değerlendirecek, eğer sanayiciler tarafından sunulan gönüllü uygulamalarla ilgili yaklaşımları tatmin edici bulmazsa daha başka opsiyonları gözden geçirmek için bir etki değerlendirmesi yapılacak.
Bu raporun hazırlanması yıllardır Avrupa Komisyonunun gündemindeydi. 1997’de Komisyonun teklifi ile 2002 yılı aralık ayında konu konsey çalışma gurubu gündemine alındı. Bu toplantıda üye ülkelerin çoğunluğu alkollü içeceklerin bileşenlerinin genel etiketleme kuralları ile aynı çizgide olması gerektiğini kabul etti. Bu tartışmaları takiben, alerji veya in toleransa neden olabilecek bileşenlerle ilgili alkollü içecekleri de kapsayan özel kurallar konmasına rağmen alkollü içeceklerin bileşenlerinin etiketlenmesi ile ilgili genel kurallar konmadı.
Avrupa Birliği üyesi ülkelerde yaşayan halkın içtikleri alkollü içkilerle ilgili bilgilendirilme ihtiyacının olduğunun tartışıldığı bu ortamda bazı üye ülkeler alkollü içeceklerin bileşen listesi ile ilgili olarak ulusal önlemleri alıyor. Avusturya, Hırvatistan, Çekoslavakya, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, Luksemburg, Portekiz, Litvanya ve Romanya gibi bazı AB üyesi ülkelerde alkollü içecekler veya bazı alkollü içecekler için bileşenler veya bazı bileşenlerin etiketlenmesi ile ilgili ulusal kurallar konulmuş.ABD, Brezilya, Kanada, Çin, Hindistan, Meksika, Yeni Zellanda, Rusya, İsviçre gibi ülkelerde bazı alkollü içeceklerde bileşen listesini etikete yazmak zorunlu.
Avrupa Parlamentosu, Dünya Sağlık Örgütü ve tüketici ve halk sağlığı ile ilgili organizasyonlar alkollü içecekler için özellikle enerji değerinin etikette belirtilmesi yönünde yeni kurallar konmasını talep ediyor.
Dünya Sağlık Örgütü, Alkol Kullanımının Azaltılması Avrupa Aksiyonu Planı, 2012-2020 kapsamında alkollü içeceklerin kalori içeriği de dahil olmak üzere sağlıkla ilgili tüm bileşenlerin diğer gıdalarda ve içeceklerde olduğu gibi etiketlenmesi gerektiğini savunuyor.
Bütün bu tartışmalar sürerken ülkemizdeki durum nedir?
26 Ocak 2017’de yayınlanan “Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” ile gıda ve içecek ürünleri için beslenme bildirimi yapılması zorunlu hale geldi.
31.12.2019 tarihine kadar yürürlükte kalacak olan “Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği” ne göre hacmen %1,2’den fazla alkol içeren içeceklerde gerçek alkol miktarının etikette belirtilmesi zorunlu. Bileşimindeki alkol miktarı hacmen %1,2’den fazla olan içeceklerde, yalnızca enerji miktarlarının azaltılmasına ilişkin beslenme beyanı yapılabiliyor. Sağlık beyanı, bileşimindeki alkol miktarı hacmen %1,2’den fazla olmayan alkollü içeceklerde, yönetmelikte verilen diğer sağlık beyanı yapma koşullarını da karşılaması kaydıyla yapılabiliyor.
Bu yönetmelikte alkollü içeceklerin zorunlu etiket bilgileri ile ilgili bir muafiyet maddesi göremiyoruz. Buna karşın “Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” ne konulan bir madde ile “bileşenler listesi veya zorunlu beslenme bildirimini gerektiren diğer ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bileşen listesi ve beslenme bildiriminin hacmen %1,2’den fazla alkol içeren içeceklerde verilmesi zorunlu değil” hükmü AB mevzuatına uyumlu olarak getirildi.
Halen ülkemiz piyasasında olan alkollü içeceklerin bazılarının etiketlerinde gönüllü olarak bileşenleri belirtiliyor, ancak ürünün enerji değeri ile ilgili bir bilgiye rastlamadım.
Avrupa Komisyonu’nun tüketicilerin gıdalar hakkında bilgilendirilmesi hakkındaki etki değerlendirmesi çalışmasında alkollü içecekler hakkında tüketicilerin bilgilendirilmesi konusu incelenmiş. Bira, şarap ve damıtılmış içkiler gibi alkollü içeceklerin enerji değeri hakkında önceden bilgilendirilen 8 üye ülkeden 2031 kişiye alkollü içecekler ile ilgili en ideal bilgilendirmenin ne olacağı sorulmuş. Katılımcıların neredeyse yarıya yakını (%49) alkollü içeceklerin etiketinde enerji değeri ile ilgili bilgi olmasını istediklerini belirtmiş. Bunların %16’sı ise bu bilgiler ışığında alkol tüketimlerini azaltmayı düşünebileceklerini söylemiş.
Sonuç olarak, tüketicilerin farklı tipteki alkollü içeceklerin karbonhidrat, kalori ve yağ içerikleri hakkında ve üretimlerinde kullanılan farklı bileşenler hakkında bilgili olmadıkları ortada. Alkollü içeceklerde beslenme etiketlemesi daha ortalama alkol tüketimini teşvik etmede önemli rol oynayacak gibi görünüyor.