Uluslararası Bakliyat Yılı’na Veda

2016 yılı Birleşmiş Milletler tarafından “Uluslararası Bakliyat Yılı”  (UBY) olarak belirlenmişti. Buradaki amaç bakliyatların insan beslenmesi ve sağlığı ayrıca sürdürülebilir tarım için öneminin vurgulanmasıydı. Bahsi geçen bakliyatlar aslında kuru baklagiller; yani yer fıstığı ve taze fasulye benzeri yaş tüketilen bakliyatları içermeyen bir terim. Soframızda en belirgin tüketilenleri ise kuru fasulye, mercimek ve nohut. Kuru baklagiller geleceğin gıdası olarak anılıyor.

Vegan ve vejetaryen diyet için birebir:

Kuru baklagillerin protein içeriği buğday ve pirinç gibi diğer bitki-bazlı besinlerin protein içeriğini tamamlıyor. Çünkü tahıllar insan vücudunda üretilemeyen ve diyetle alınması gereken lisin amino asidince fakir, ama sülfür içeren amino asitlerce zenginken, baklagiller lisince zengin ancak sülfür içeren amino asitlerce fakir.

Baklagiller buğdaydan iki kat, pirinçten 3 kat fazla protein içeriyor. Ayrıca et ve süt gibi hayvansal protein kaynaklarında olabileceği gibi hayvan yetiştiriciliği sırasında kullanılan hormon ve antibiyotikleri içermiyor.

Baklagillerin bir diğer avantajı ise alerjen olarak sınıflandırılmaması.

Besin değeri:

BM Gıda ve Tarım Örgütü FAO, bakliyat tüketimi için aşağıdaki nedenleri gösteriyor:

–Düşük glisemik indekse sahip oluşu ve düşük sodyum ve yağ içeriği

–Yüksek protein, demir, folik asit, potasyum ve diyet lif içeriği

-Gluten ve kolesterol içermemesi

Ayrıca B vitaminince ve kompleks karbonhidratlarca da zengin. Bakliyatlarda bulunan diğer önemli mineraller ise magnezyum, kalsiyum ve çinko.

Sağlığımıza etkileri:

Kuru bakliyat tüketimi daha düşük tansiyon ve kolesterol seviyesi; ayrıca, daha az tip 2 diyabet ve kalp rahatsızlıklarıyla bağlantılı. ABD’de her 5 senede bir yayınlanan Sağlıklı Beslenme Kılavuzu’nda 2010 yılında kuru bakliyata çok önem verilmemişti; çünkü o zamanki veriler bu bağlantıları doğrulayacak kadar kuvvetli değildi. Ancak sonraki 5 senede veriler kuvvetlendi ve baklagillerin tüketimin insan sağlığına faydaları kanıtlandı. Böylece, 2015 senesinde yayınlanan kılavuzda özellikle nohut ve bezelye gibi birçok kuru bakliyata hem sebze tüketimi hem de protein alımı altında sık sık yer verilmekte.

Baklagiller kalorice fakir ancak diyet lifçe zengin, yani tüketildikten sonra yavaşça sindiriliyor ve uzun sure doygunluk hissi veriyorlar. Baklagillerde bulunan diyet lif hem dışkı miktarını arttırıyor hem de bağırsakta ilerlemesini kolaylaştırıyor. Ayrıca kolesterol ve toksinlere bağlanarak bunların vücuttan atılımını da kolaylaştırıyor. Böylece kalp sağlığı faydalanırken kan kolesterol seviyesi azalıyor.

Ayrıca baklagiller kan şekeri seviyesini diğer nişastalı veya şekerli ürünler gibi yükseltmedikleri için kan seker seviyesi normal seviyelerde kalıyor ve bu da diyabet riskini oldukça azaltıyor.

Son olarak da yakın zamanda 43 erişkin erkek kullanılarak yapılan bir çalışmada daha çok bakliyat, daha az et tüketen grubun bir sonraki öğününde %12 daha az kalori tükettiği gösterildi. Yani daha çok bakliyat (bezelye ve fasulye) yiyen grup daha uzun süre daha doygunluk hissetti. Kısacası kilo kontrolünde de bol lifli baklagillerin önemi büyük.

Suda bekletme uygulaması:

Genellikle kuru baklagiller pişirilmeden önce 4-8 saat arası suda bekletiliyor. Bu işlem baklagillerde bulunan fitat maddesini ve pişirme suresini oldukça azaltan bir uygulama. Ayrıca bu uygulama ile tüketimden sonra oluşan gaz sorunu da oldukça azalıyor. Suda bekletme ile bakliyatların vücutta sindirimi ve besinlerin emilimi kolaylaşıyor. Aslında suda bekletme sırasında olan kuru baklagillerin ıslanarak yeniden can kazanması ve enzimlerinin tekrar aktifleşmesi. Sadece su yerine karbonatlı suda bekletmek daha iyi sonuçlar doğuruyor.

Bakliyat tüketimine önem veren ünlüler:

Ünlü oyuncu Jennifer Aniston fit ve sağlıklı kalabilmek için 40:30:30 diyetini uyguluyor yani diyetinin %40’ini düşük glisemik indeksli baklagillerle sebze-meyveler oluşturuyor. Kate Hudson da öğünlerinin protein oranını arttırmak adına bol bol fasulye ve mercimek tüketen oyuncular arasında. Ünlü TV programı sunucusu Oprah Winfrey de diyetinin en büyük kısmını bakliyat ve meyve-sebzenin oluşturduğunu belirtiyor. Avustralyalı model, sunucu ve oyuncu Elle Macpherson baz diyetini takip ediyor yani diyetinin %80’ini bazlı gıdalar oluşturuyor. Bu gıdaların en önemlileri ise baklagiller ve meyve-sebze.

Halle Berry’den Lady Gaga’ya, Robert Pattinson’dan Robert Downey Jr.’a ünlülere beslenme danışmanlığı yapan Harley Pasternak da dengeli beslenme ve sağlıklı bir yaşam için diyet lif alımına daha fazla önem verilmesini öneriyor. Bunun da fasulye, nohut, mercimek gibi baklagilleri daha çok tüketerek sağlanabileceğini belirtiyor.

Bir diğer yeme modası olan ‘temiz yeme’ alışkanlığı da ünlüler arasında yaygınlaşmakta. Bunu takip eden ünlüler arasında oyuncu Gwyneth Paltrow, model Miranda Kerr ve İngiliz Sef Jamie Oliver bulunuyor. Temiz yeme işlenmiş gıdalardan uzak durup bütün gıdaları doğal halinde tüketmeyi anlatan bir terim. Bu tarz diyetlerin en büyük ögelerini ise meyve-sebzelerin yanı sıra baklagiller oluşturuyor.

ABD’de yapılan etkinlikler:

Kasım 2015’de BM UBY ve bununla ilgili web sayfası olan www.pulses.org’ u başlattı. Aynı ay ABD’nin Minnesota eyaletinde ‘Bakliyat ürünlerinin beslenme ve sağlık için geliştirilmesi’, New York’ta ise ‘Küçük tohumlar, büyük fırsatlar’ başlıklı sempozyumlar düzenlendi. Aralık 2015’de ABD çapında lise öğrencileri arasında ‘Kuru bakliyat bazlı öğle yemeği tarifi’ yarışması başlatıldı.

UBY komitesi 2016 Şubat ayında Hindistan ve Zambiya’da konuyla ilgili sempozyumlar düzenledi. Mart ayında ABD’nin Kolorado eyaletinde gerçeklesen Araştırma Şefleri Birliği Yıllık Konferansı’nda Bakliyat bazlı bir öğle yemeği etkinliği düzenlendi ve bununla ilgili bir stant kuruldu. Nisan ayında komite Kosta Rika ve Fas’ta sempozyumlar gerçekleştirdi. Ayrıca aynı ay ABD’nin Kaliforniya eyaletinde gerçeklesen Deneysel Biyoloji Yıllık Konferansı’nda kuru baklagillere ayrılmış bir oturum gerçekleştirildi.

Mayıs ayında komite Türkiye (İzmir) ve Fransa’da sempozyumlar düzenledi. Temmuz ayında Şikago’da gerçekleşen yıllık Gıda Teknologları Enstitüsü (IFT) konferansında da konuyla ilgili bir stant açıldı. Komite Ekim ayında Portekiz’de bir sempozyum düzenledi. Aynı zamanda Boston (Massachusetts)’da ve Georgia eyaletinde gerçeklesen Amerikan Diyetisyenler Birliği ve Amerikan Tahıl Kimyagerleri toplantılarında kuru baklagillerle ilgili oturumlar gerçekleştirildi ve stantlar açıldı. Son olarak da komite tarafından Kasım ayında Hindistan’da bir sempozyum daha gerçekleştirildi.

Evrensel Kuru Bakliyat Günü BM tarafından her Ocak ayının 3. çarşambası olarak belirlendi. Yani önümüzdeki sene 18 Ocak 2017’de kutlanacak.

Konu ile ilgili daha detaylı bilgi için UBY Türkiye web sayfasını ziyaret edebilirsiniz: http://www.uby2016.org

Not: 2017 yılı BM tarafından Uluslararası Kalkınma için Sürdürülebilir Turizm Yılı olarak ilan edildi.