2050 yılında dünya nüfusunun yaklaşık 9,7 milyara ulaşması bekleniyor. Bu nüfusun besin ihtiyacını karşılamak içinse bugün üretilen gıdanın %70 daha fazlasını üretmeliyiz. Ancak böyle bir şeyin gerçekleşmesi çok da kolay değil. Dünyada kronik olarak aç olan 1 milyar kişi yaşamakta iken tarım alanları azalmaya devam etmekte ve okyanuslardaki balık sayısı aşırı avlanma yüzünden azalmakta. Haliyle daha sürdürülebilir besin kaynaklarına yönelmemiz ve gıda atığını minimuma indirmemiz gerekecek. İşte bu sebeple ‘yenilebilir böcekler’ geleceğin gıdası olarak görülmekte.
Küresel pazar araştırma ve yönetim danışmanlığı şirketi Global Market Insights’a göre yenilebilir böcek pazarı 2023 yılında 520 milyon doları geçecek. Bunun sebebi ise böcek tüketiminin sağlıklı, alternatif ve sürdürülebilir bir protein kaynağı olarak kabul edilmeye başlanması.
Günümüzde böcek ürünleri gıda olarak güvenli bir şekilde kullanabiliyor. Örneğin, arı balı, gıda renklendiricisi koşnil (kırmızı) ve arı sütü böcek kaynaklı gıdalar arasında. Birçok ülkede ise böcekler bütün olarak geleneksel olarak tüketilmekte. Bu ülkeler arasında Meksika, Nijerya, Papua Yeni Gine, Malezya, Avusturalya, Kolombiya, Tayland, Kamboçya, Venezuela, Yeni Zelanda, Japonya, Çin, Endonezya, Güney Afrika, Zimbabwe ve Vietnam var.
En yaygın yenilebilir böcekler arasında kınkanatlılar, çekirge çeşitleri, cırcır böceği var. Bu başlıca böcekler dışında karıncalar, tarantula, çeşitli böceklerin larvaları, ağustos böceği, yusufçuk, ipekböceği, arı çeşitleri, kırkayaklar, karafatma, çeşitli tırtıllar ve kurtlar da var. Bu böcekler bütün olarak tüketilebildiği gibi toz halinde (un yerine), protein içeriği yüksek gıdalarda veya diğer atıştırmalıklarda kullanılabiliyor. ABD`de halihazırda cırcır böceği tozları satılmakta ve un yerine kullanılabilmekte. Böcek tüketimine hazır olmayan tüketiciler için toz halinde böcek, tüketimi başlatmanın en kolay yöntemi.
Ancak her böcek veya böcek ürünü yenilebilir ve güvenli değil. Her bitki ve ette de olduğu gibi bazı çeşitler alerjik reaksiyonlara yol açarken bazıları başka sebeplerden ötürü tüketilebilir değil. Mesela bir çeşit Afrikan ipekböceği (Anaphe venata) içeriğindeki bir enzim yüzünden tiyamin (B1 vitamini) eksikliğine yol açabiliyor. Diğer böcekler ise koruma mekanizması olarak çeşitli zehir ve toksinler salgılayabiliyor. Genellikle olduğu gibi açıkta avlanan böceklerde ise tarım arazilerinde bulunmalarından dolayı pestisit bulaşmış olabiliyor.
Tüketilebilen böcek çeşitlerinin kirletici maddelerden uzak alanlarda kontrollü olarak yetiştirilmesi ile bu olumsuzlukların hepsi engellenebiliyor [1]. Ancak, şu anda risk oluşturma potansiyeli olabileceği öngörülen bir sorun, böceklerin mikrobiyal yükü ve gıda güvenliği tehlikesi oluşturabilecek olması. Bu konuda yeterli çalışma yok ve böcekler yetkili merciler (Tarım Bakanlıkları vs.) tarafından sınıflandırılmadığı ve araştırmalarına destek verilmediği takdirde bu konudaki gelişmeler de gecikecektir.
Girişimcilerin ilgisi:
ABD`de Exo ve Chapul gibi şirketler çekirge unu üretip satmakta. İzlanda’da Crowbar şirketi de çekirge unu kullanarak protein içeriği yüksek ürünler üretmekte. Danimarka’da böcek sunan restoranlar var. İsveç’te de insan tüketimi için böcek ithalatı yapan bir firma mevcut.
Gıda araştırmalarında önemli üniversiteler arasında bulunan Wageningen Üniversitesi’nde entomoloji (böcekleri inceleyen bilim dalı) grubu bulunmakta ve yenilebilir böceklerle ilgili araştırmalar yapmakta. Girişimcilerden ve araştırmacılardan gelen destek, zamanla batılı toplumların da bu fikre alışmaya başlamasını destekleyebilir.
Gıda üreticileri giderek artan sayılarda cırcır böceği, un kurdu ve çekirge çeşitlerini toz yani un haline getirmekte çünkü bunlar proteince zengin ve gerekli mineral ve amino asitleri içermekte. Bu gelişmenin ve artışın devam etmesi için, böcek temelli gıdaların kaydı, sınıflandırılması ve ticarileşmesi için düzenleyici kılavuzlar getirilmesi gerekli. AB`de de ABD`de de böcek-bazlı gıdalar satılmakta olsa da üreticiler etiketleme ve satış kuralları ile ilgili ikilemdeler.
Hollanda Beslenme Merkezi de geçen sene insanlara haftada sadece 2 öğün et tüketmelerini öneren kurumlar arasındaydı. Bu öneri 5 yıl boyunca yaptıkları bir Hollandalı bireyin yeme alışkanlıklarının çevreye etkileri araştırıldıktan sonra hem insan hem de çevre sağlığı için yapıldı.
Daha az hayvan-bazlı ve daha çok bitki-bazlı bu öneriye göre haftada sadece 500 gram et tüketilmeli ve bunun en fazla 300 gramı kırmızı et yani `yüksek karbonlu’ et olmalı. Protein alımı için günde 25 gram tuzsuz kuruyemiş ve haftada 135 g baklagil gibi diğer besinler tercih edilmesi önerildi. Yine sürdürülebilirlik göz önüne alınarak eskiden haftada 2 kez önerilirken bu sefer haftada 1 öğün balık önerildi. Beslenme önerilerini yaparken sürdürülebilirliği ve çevreyi göz önüne alan diğer ülkeler arasında Brezilya, Birleşik Krallık, İsveç, Almanya ve Avusturalya var. ABD de 2015 yılında yayınladığı beslenme kılavuzunda et tüketimi düşük tutulan sürdürülebilir diyetlerin daha sağlıklı olduğunu yayınladı.
Ancak, hayvancılık endüstrisi bu görüşlerden memnun değil. Birleşik Krallık’ın da benzer bir kılavuzda belirttiği ‘kırmızı et tüketimini sınırlandırın’ uyarısına Britanya Et Danışma Paneli tepki gösterdi ve yağsız kırmızı etin bol miktarda protein, demir, B vitamini, çinko ve selenyum içermesinden ve günlük vitamin ve mineral alımına katkıda bulunmasından bahsedildi.
Devam edecek…
Kaynakça:
- Rumpold, B.A. and O.K. Schl¸ter, Potential and challenges of insects as an innovative source for food and feed production. INNFOO Innovative Food Science and Emerging Technologies, 2013. 17: p. 1-11.
- Huis, A.v., Edible Insects – Future Prospects for Food and Feed Security. 2013: Food and Agriculture Organization of the United Nations.
Geleceğin Gıdası Böcekler – 2 Geleceğin Gıdası Böcekler – 3