Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) geçtiğimiz ay yayınladığı beslenme değerleri etiketlerindeki değişikliklerin arasında “ilave şeker” ile ilgili tartışmalı bir madde yer alıyor. Yeni kurala göre etiketlerde artık ilave şeker kısmı yer alacak ve bunun içerisinde gram cinsinden eklenmiş şeker miktarı ve bunun karşıladığı günlük alım miktarı yüzde olarak belirtilecek. Bu maddenin yeni getirilmesine dayanak olarak ise “2015-2020 Amerikalılar için Beslenme Rehberi” gösteriliyor. Gerekçe olarak da günlük kalorinin %10’undan fazlası şekerden karşılanırsa besin ihtiyaçlarının karşılanmasının zorlaştığı belirtiliyor.
FDA ilave şeker ile ilgili bu kararını desteklemek için Amerikan Kalp Birliği, Amerikan Pediatri Akademisi, Tıp Enstitüsü ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi kurumların şeker tüketimini azaltmaya yönelik önerilerini gösteriyor. FDA’nin bu kuralı getirmesindeki temel sebep, ilave şekerin fazla alımı sonucu çeşitli mineral, vitamin ve diyet lif içeren diğer gıdaların da tüketimiyle günlük kalori limitleri içinde kalınmasının zorlaşması. Ayrıca, şeker tüketimindeki artışla obezite, diyabet ve kalp-damar rahatsızlıklarının bağlantılı olabileceğinden de bahsedilmiş. (1)
First Lady Michelle Obama bu kararla ilgili olumlu fikirlerini “Bu kararın, ülke çapında ailelerin sağlıklı kararlar verebilmesi için gerekli bilgileri sağlayarak oldukça ciddi bir fark yaratacağı” şeklinde belirtti. (2)
Gıda firmalarından farklı tepkiler
Gıda sektöründen çeşitli firmalar da bu kararla ilgili fikirlerini ortaya koydular. General Mills, Kellogg’s ve Unilever gibi firmalar bu karara karşıt fikir beyan ederken, Nestle ve Mars bu kararı destekleyen firmalar arasında.
General Mills, FDA’nin etiketleme yönetmeliklerinin bilimsel kanıtlara dayandırıldığından ve etiket değişikliklerinin oturmuş ve titiz bir süreçten geçtikten sonra önerildiğinden; ancak, son kararlarında bu uygulamanın görülmediğinden bahsetti. General Mills’in FDA desteğiyle yaptığı araştırmalar, ilave şeker kısmı ayrılmış yeni etiketleri, tüketicilerin sadece %66’ sının doğru yorumlayabildiğini gösterirken, bu oran şu anda geçerli etiketlerde %92 oranında. Yani tüketicinin etiketi anlayışında önemli bir düşüş söz konusu.
Unilever ise besin değeri yüksek kuruyemiş ve tahıllı ürünler sırf ilave şeker içerdiği için tüketicinin rafine karbonhidratlar içeren alternatif diğer ürünlere yönelmeleri riskinin bulunduğunu açıkladı (3). Mars, bu kararı destekleyen firmalardan biri olarak, “bilgili beslenme tercihleri yapabilmeleri adına tüketiciye şeffaf bilgi aktarımının kendilerinin yapabileceği en önemli yardım olduğundan” bahsediyor. Aynı şekilde, Nestle de “FDA’nın ilave şeker için belirlediği günlük değer kabul edilen toplam kalorinin en fazla %10’unun ilave şekerden karşılanması fikrini desteklediklerini” belirtti (4).
Kurumlardan eleştiri yağdı
Kuzey Amerika Et Enstitüsü de bu konuyla ilgili şöyle bir soru ortaya attı ve konuyu eleştirdi: “Eğer bir üründe 20 g şeker (0 gram eklenmiş şeker) varsa ve benzer başka ürün 15 g şeker (5 gram eklenmiş şeker) içeriyorsa tüketici bu iki ürünü toplam şeker alımına göre yorumlayıp doğru kararı verebilecek mi?”.
Uluslararası Gıda Danışma Konseyi de yeni etiket şeklinin, tüketicinin üründeki toplam şeker miktarını doğru tanımlama kabiliyetini önemli derecede azalttığını savunuyor.
FDA eski Gıda Etiketleme Birimi başkanı Dr. Scarbrough, FDA’nin şeker için bir “günlük önerilen miktar” belirtmesini bilimsel olarak çok şüpheli bulduğunu açıkladı. Ayrıca, Kanada’nın ilave şeker için bir limit koymayı reddettiğini, Avrupa Birliği’nin ise analitik yöntemlerin doğal bulunan şeker ile ilave şeker arasındaki farkı bulamayacağı için etiketlerde “ilave şeker” kısmını reddettiğinden bahsetti (3).
Amerikan Meşrubat Birliği ise bu karara karşı çıkarak FDA’yi bu kararı gözden geçirmeye davet etti ve sebep olarak, kimyasal olarak ilave ve doğal bulunan şeker arasında hiçbir fark olmadığını ve bu iki şekeri ayıracak bir analiz yönteminin ise bulunmadığını ekledi (4). Kanada Şeker Enstitüsü de FDA’dan farklı olarak ilave şeker için günlük referans alım değeri belirtilmesinin doğru olmadığını, çünkü halk sağlığı için risk oluşturmak için belirlenen bir toplam veya ilave şeker seviyesinin bulunmadığını belirtiyor (5).
Akademisyenlerden FDA’ ya mektup
Aralarında Massachusetts Üniversitesi (Amherst) Gıda Bilimi Bölüm Başkanı Profesör Eric Decker ve “2010 yılı Amerikalılar için Beslenme Rehberi” komisyon üyesi Roger Clemens’ in de bulunduğu ABD’den çeşitli bilim insanları FDA’nin verdiği bu karara tepkilerini bir mektupla bildirdiler.
Mektupta ilave şeker için FDA tarafından günlük referans değer belirlenmesinin temelinde dikkatlice değerlendirilmiş bir bilimsel temelin olmadığına dikkat çekiliyor. Ayrıca, bu kararın sebebi olarak gösterilen “2015-2020 Amerikalılar için Beslenme Rehberi” komisyonunda ise şeker (veya karbonhidrat) metabolizması üzerine uzmanlaşmış herhangi bir uzman bulunmamasının da endişe verici olduğu belirtiliyor.
Son olarak da Tıp Enstitüsü ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’nin (EFSA) ilave şekerin tek başına obezite, kalp-damar rahatsızlıkları veya diyabet gibi hastalıklarla herhangi bir bağlantısı bulunmadığı kararına değiniliyor. Mektuba imza atanlar, bu kararın tüketiciyi yanlış yönlendirici olmasının yanında, eğer kararın altında yatan bilimsel sonuçlar uygunca değerlendirilmeden ve gözden geçirilmeden sonuçlandırıldıysa halk sağlığına zararlı bir karar olduğunu düşündüklerini belirtmiş. FDA’ ya bu kararın kesinleştirilmeden önce gözden geçirilmesi öneriliyor (2).
FDA’nin yorumu
Kısacası bu karara eleştiriler genellikle doğal veya ilave tüm şekerlerin arasında herhangi bir fark olmaması etrafında yoğunlaşıyor. FDA gelen eleştirilere karşı ilave şeker ile doğal bulunan şekerin vücutta metabolize edilmesi arasında hiçbir fark olmadığını kabul ederken, kararı bu şekliyle yürürlüğe koyma fikrinden vazgeçecek gibi durmuyor.
Ancak doğal veya ilave, nasıl olursa olsun her zaman fazla şeker tüketiminden uzak durmalı.
Not: İlave şeker, gıdaların işlenmesi ve hazırlığı sırasında katılan şeker ve şuruplar olarak tanımlanıyor.
Kaynakça:
-
http://www.westernjournalism.com/michelle-obamas-nutrition-label-has-scientists-calling-its-soundness-into-question/
-
http://www.foodnavigator-usa.com/Regulation/General-Mills-blasts-unprecedented-FDA-added-sugars-proposal