Türkiye’deki canlı hayvan, dolayısıyla et fiyatlarının yıldan yıla seyrini anlamanın belki de en kolay yolu, kurbanlık fiyatlarını takip etmek. Bu yüzden, her yıl Kurban Bayramı öncesinde, hem içerideki seyri anlamak hem de başka ülkelerdeki canlı hayvan fiyatları ile yurt içi fiyatlarını karşılaştırabilmek için vekâlet yoluyla kurban kesim bedellerini sizlerle paylaşıyorum.
Bu sene, karşılaştırmanın yanında, “karmaşa” olarak adlandırabileceğim bedel farklılıklarını da dikkatlerinize sunacağım.
Resmî nitelikli kuruluşların kurbanlık bedelleri
Tablodaki “yurt dışı” ibaresi kurbanlıkların yurt dışından temin edileceği anlamına geliyor.
Mehmetçik Vakfı, sanıyorum, kurbanlık teminini ve et dağıtımını yurt içinde yapacağı için yurt dışına özel ayrı bir bedel ilan etmemiş.
Üç resmî kuruluş arasındaki bedel ve artış/azalış farkları dikkatinizi çekmiştir. Örneğin yurt içi için Kızılay 735 TL talep ederken, niçin Diyanet Vakfı 850 TL ve Mehmetçik Vakfı 890 TL talep ediyor (Yanlış anlaşılmasın; benim için makul olan, piyasa şartlarında gerçek bedeldir). Et ve Süt Kurumunun, resmî nitelikli kuruluşların yurt içindeki alımlarına rehberlik etmesi doğru bir yaklaşım olur. Böylece bu önemli ibadette insanların kafalarında şüphe kalmaz.
Sivil kuruluşların kurbanlık bedelleri
İki sebeple sivil vakıf ve derneklerin adlarını yazmayacağım: Birincisi hepsini yazmak mümkün değil. İkincisi içlerinden bazılarını seçtiğimde, onları, lehlerine veya aleyhlerine öne çıkarmış oluyorum. Bu sebeplerle (A), (B), (C) … olarak adlandıracağım. Arzu edenler, karşılaştırmalarımın doğruluğunu internet üzerinden “vekâletle kurbanlık bedelleri” veya benzeri kelimeler yazarak denetleyebilirler.
Özel kuruluşların içinde, devletin vergi muafiyeti tanıdıkları da var.
Bir tablo yapıp, karşılaştırmaları rahatça takip etmenizi sağlamak istedim fakat satırların çokluğu buna engel oldu. Mazur görün lütfen.
(A) Yurt içi 2017 bedeli 800 TL, 2016 bedeli 700 TL; artış farkı yüzde 14,28. 2017’de ödemeyi dövizle yapacaklar olanlar, 200 avro veya 230 dolar ödeyecekler.
(B) Yurt içi ve yurt dışı 2017 bedeli 620 TL, 2016 bedeli 550 TL idi; artış farkı 12,72 TL.
(C) Yurt içi 2017 bedeli 840 TL, 2016 bedeli 740 TL; artış farkı 13,51. Yurt dışı 2017 bedeli 440 TL, 2016 bedeli 380 TL; artış farkı 15,79.
(D) Yurt içi büyükbaş 1 hisse bedeli 1350 TL; küçükbaş süper koç bedeli 1350 TL, kıvırcık bedeli 1150 TL, kuyruklu bedeli 950 TL. Yurt dışı bedeli 500 TL.
(E) 2017 Türkiye, Filistin Kampları, Balkanlar bedeli 850 TL, Afrika bedeli 400 TL, Asya bedeli 450 TL, Kudüs bedeli 1300 TL. Aynı bölgeler için 2016’da istenen bedeller sırasıyla 620 TL (artış farkı yüzde 37), 350 TL (artış farkı yüzde 14,28), 400 TL (artış farkı yüzde 12,5) ve 1100 TL (artış farkı yüzde 18,18) idi.
(F) 2017 Türkiye, Ortadoğu, Suriye bedeli 750 TL, Balkanlar bedeli 750 TL, Asya, Afrika bedeli 425 TL, Filistin, Gazze, Kudüs bedeli 925 TL. Aynı bölgeler için 2016’da istenen bedeller sırasıyla 700 TL (artış farkı yüzde 7,14), 625 TL (artış farkı yüzde 25), 375 TL (artış farkı yüzde 13,33), 800 TL (artış farkı yüzde 15,62) idi.
Büyük marketlerin ikisinin ilan ettiği bedelleri de yazıp bitireyim:
(1) 2017’de karkas ağırlığı en az 12 kg olan koçun bedeli 995 TL, en az 16 kg olan koçun bedeli 1155 TL; büyükbaş bir hisse bedeli 1295 TL. Bu bedeller 2016’da sırasıyla 775 TL (artış farkı yüzde 28,38), 16-18 kg koç 875 TL (artış farkı yüzde 32), 995 TL (artış farkı yüzde 30,15) idi.
(2) 2017’de en az 16 kg Karaman cinsi koç bedeli 990 TL, en az 16 kg kıvırcık koç bedeli 1090 TL; büyükbaş bir hisse bedeli 1190 TL (18 kg kemiksiz et). Ayrıca 9 taksit ve mağaza kartına indirim var. Bu bedeller 2016’da 18-20 kg Karaman cinsi koç bedeli 869 TL, 18-20 kg kıvırcık koç bedeli 949 TL; büyükbaş hisse bedeli ise 989 TL (18-20 kg kemiksiz et) idi. Artış farkı karşılaştırması yapmadım çünkü geçen yılla bu yıl arasında hayvanların ağırlıklarında bariz farklılıklar var.
Marketler arasında da fiyat farkı var. Gezip, dolaşıp, fiyat alıp sonra karar vermek gerekiyor.
Bakan’a göre kurbanlık fiyatları
Yeni Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, gazetecilerin, kurbanlık fiyatlarına ilişkin bir sorusu üzerine, geçen sene kurban fiyatlarının ne kadar olduğunu sordu. Çevredekilerin, “Küçükbaşlar 900 TL ile bin 200 TL arası.” demesi üzerine Fakıbaba, “Bu sene onun üzerinde olacağını düşünmüyorum.” dedi.
TÜDKİYEB Genel Başkanı’na göre kurbanlık fiyatları
Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği (TÜDKİYEB) Genel Başkanı Nihat Çelik, halen canlı küçükbaş hayvan piyasasında fiyatların kilogram başına 17-19 TL seviyesinde olduğunu belirterek, “Kurbanlık şartlarına haiz ortalama 45-50 kilogramlık küçükbaş hayvanın fiyatı 750-950 lira arasında değişiyor. Bu fiyatlar bölge şartlarına göre de farklılık gösteriyor. İstanbul ve Elazığ’daki kurbanlık hayvan fiyatlarının aynı olmasını bekleyemeyiz. Doğu illerinde biraz daha uygun fiyata kurbanlık hayvan satılabiliyor. Geçen sene de kurbanlık hayvan fiyatları 700-750 liraydı. Dolayısıyla fiyatlarda artış söz konusu. Mevcut girdi fiyatlarına ve piyasa değerlerine göre bugünkü enflasyon şartlarını göz önünde bulundurduğumuzda yüzde 17’yi bulan artışın uygun olduğunu düşünüyoruz.” dedi.
Ben bu işin içinden çıkamadım
Elbette bölgeler arasında fiyat farkları vardır. Elbette hayvanların ağırlıkları, onlardan çıkacak eti dolayısıyla fiyatlarını belirler. Bunlar normal.
Normal olmayanlar şunlar:
Koyun Keçi Yetiştiricileri Merkez Birliği Başkanı yani üreticilerin Başkanı 2017’de kurbanlık küçükbaş hayvan fiyatının 750-950 TL olacağını, bunun geçen seneye göre yüzde 17 artış anlamına geldiğini ve bu artışın uygun olduğunu söylüyor. Bakan ise fiyatların 900-1200 arasında olduğunu söylüyor. Üstelik bu fiyatları normal karşılıyor. Daha da tuhafı, Başkan’ın geçen sene 700-750 TL olduğunu söylediği fiyatların 900-1200 TL olduğunu kabul ediyor. Danışmanlarınızı gözden geçirmeniz gerekiyor Sayın Bakanım.
Derneklerin ve marketlerin istedikleri bedeller arasındaki farklar da inanılmaz oranlarda. İçlerinde talep ettikleri bedellerin niçin o miktarda tespit edildiğini açıklayanlar da var (Yurt dışında da kesim yapanlar, fiyatların bölgelere göre farklılık gösterdiğini, yüksek fiyatlı bölgelere talep olmadığı için hayvan satın aldıkları bölgeler için ortalama bir fiyat belirlediklerini söylüyorlar. Bence fetva gerektiren bir durum.).
Resmî üç kuruluş, ilan ettikleri bedeller için büyükbaş-küçükbaş ayrımı yapmamış. Dolayısıyla bedellerin küçükbaş kurbanlıklar için belirlendiğini düşünüyorum. Aynı durum, ayrım yapmayan sivil kuruluşlar için de geçerli. Yanılıyorsam, fiyatlar arasındaki uçurum sandığımdan da fazla demektir. Ya da hem ticari hem de dini bakımdan kolay kolay açıklanamayacak bir durumla karşı karşıyayız. Yetkilileri, bu durumu yakından takip etmeye davet ediyorum.
Bu yılın yurt içi bedellerindeki 2016’ya göre artış kuruluştan kuruluşa değişiyor: Yüzde 0,67 azalıştan, yüzde 37’ye varan artışlar var. Geneli Türkiye’deki gıda enflasyonunun üzerinde artışlar yapmış.
Açıklanan bedellerle ilgili diğer dikkat çekici durum, yurt dışı bedeller ile yurt içi bedeller arasındaki bariz fark. Üstelik kıta veya ülke fark etmiyor. Pahalı ette dünya liderliğini 2017’de de kimselere bırakmamışız maalesef.
Yurt içi-yurt dışı fiyat farkı bize diyor ki (Geçen yılki makaleyi de aynı cümlelerle bitirmiştim.):
“Ey Türkiye! Hayvancılık politikanız yanlış. Bu şekilde devam edemezsiniz. Bu durum sürdürülebilir değil.”
Kurban Bayramınız kutlu, ibadetleriniz kabul olsun.