Mayıs enflasyonunun açıklanmasından bir hafta önce yani geçen hafta, “Gıda Komitesi bu yükü taşıyabilir mi?” diye sormuş ve Komitenin tedbir olarak açıkladıklarının kısa vadede gıda fiyatlarının düşmesinde etkisinin olmayacağını söylemiştim.
Makaleyi, enflasyon açıklamasının hemen öncesinde yayımlamam tesadüf değildi elbette. İki yıldır tekrarlanan “Gıda fiyatları düşecek.” nakaratının, Mayıs enflasyon rakamlarının açıklanmasından önce daha yüksek perdeden seslendiriliyor olmasına bir cevaptı. Beklentilerin gerçekleşmeyeceğinden emindim çünkü ortada yılların sonucu vardı ve gıda fiyatlarının, anlık müdahalelerle düşürülebilmesi imkânsızdı.
O kadar imkânsızdı ki aslında bunu en açık şekliyle Ocak 2016’da (Gıda Komitesinin kuruluşundan bir yıl sonra) gıda fiyatlarını doğrudan irdelediğim ilk makalemde yazmış ve -bugünkülerden pek farklı olmayan- açıklamalara isyan etmiş, makalenin sonunda söyleyeceğimi başlığa taşımış ve “Gıda fiyatları düşer mi? Cevap veriyorum: Düşmez” demiştim.
O günden bu güne düşüncelerimde hiçbir değişiklik olmadı. Bunu da zaman zaman, sebepleriyle birlikte, ayrıntılı olarak paylaşmaya devam ettim. Aslında gıda ile ilgili yazdıklarımın tamamı, “SWOT Analizi”nin bir parçası olduğu için fiyatlarla doğrudan ilişkiliydi.
Mayıs enflasyonu
TÜİK verilerine göre tüketici fiyatları (TÜFE) Mayıs’ta bir önceki yılın aynı ayına göre 11,72 artmış. Aynı dönem içinde, gıda ve alkolsüz içeceklerdeki tüketici fiyat artışı yüzde 16,91. Böylece tüketici gıda enflasyonu son 7 yılın en yüksek düzeyine yükselmiş oldu.
Üretici fiyatları (ÜFE) Mayıs’ta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 15,26 artmış. Finans Yatırım Baş Ekonomisti Burak Kanlı, işlenmemiş gıda enflasyonunun ise yüzde 27’ye çıktığını söylüyor.
Her ne kadar alkollü içecekler ve tütündeki Mayıs’tan Mayıs’a TÜFE 21,69 ile gıda ve alkolsüz içeceklerin önünde görülüyorsa da alkollü içecekler ve tütündeki enflasyonun sebebi için “Bilinçli” desem yanlış bir ifade kullanmış olmam. Bana göre hükümetin, tüketimlerini azaltmak için alkollü içeceklere ve tütüne koyduğu yüksek vergiler, bu grubu, en yüksek fiyat artışı görülen ürün grubu haline getiriyor.
Mayıs ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubu tüketici fiyatlarında meydana gelen aylık yüzde 0,55’lik düşüş de kimseyi yanıltmasın. Düşüşün daha yüksek olması bekleniyordu ve yukarıdaki rakamlar düşüşe rağmen gerçekleşen rakamlardır.
Gıda fiyatlarında düşüş bekliyor muyum?
Önümüzdeki aylarda gıda fiyatlarının düşme ihtimali var mı?
Gıdanın enflasyon sepetindeki ağırlığı düşürülürken, değerlendirilen ürünlere de el atılırsa düşebilir (!). Ben buna “Sanal düşürme!” diyorum.
Enerji fiyatlarında artış olmazsa düşebilir. Tabii salt enerji fiyatları değil, dolar/TL paritesi de önemli.
Gıda üretim girdilerinin ucuzlaması durumunda da düşme ihtimali var. Doğal olarak bu da dolar-avro/TL paritesi ile doğru orantılı.
Peki, “Hükûmet, ihracatın neredeyse tek umudu olan düşük TL’nin fazla değerlenmesini ister mi?”
Benim cevabım: Hayır. Dolayısıyla bu tarafından bakınca da gıda fiyatlarının düşmesi pek mümkün görünmüyor.
Bunların dışında…
Eylül başı Kurban Bayramı ve bayram öncelerinde gıda fiyatlarında düşüş beklemek hayal!
Beni gelecekle ilgili en fazla korkutan ise yetkililerimizin, gıda fiyatlarının kısa süre sonra düşeceğine dair açıklamalarına kendilerinin de inanıyor olma ihtimali. Piyasalarda ve kamuoyunda oluşabilecek panik havasını bastırmaya yönelik açıklamaları anlarım elbette ancak gereğini yerine getirmeden kendi söylediklerine inanıyorlarsa, bu durumda bırakın fiyatların düşmesini, artan fiyatlarla birlikte sorunlarımız da derinleşecek demektir.