Kişinin kendisinin veya çevresinin döndüğünü hissetmesine ‘vertigo’, başka bir deyişle ‘baş dönmesi’ adı veriliyor. Bazen basit ve kısa süreli baş dönmesi atağı şeklinde, bazen de kişinin günlük yaşamını doğrudan etkileyecek kadar ağır yaşanıyor. Öyle ki hastalar her an baş dönmesi sorunu nedeniyle evde ya da sokakta tek başına kalmaktan korkarak yaşayabiliyorlar.
Kişinin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen vertigonun en sık rastlanan nedeni ise iç kulakta dengenin sağlanmasından sorumlu organlarda ortaya çıkan problemler. Ama B12 vitamini eksikliğinden beyin tümörlerine kadar pek çok farklı nedeni de var. Vertigo hastalarının yaklaşık yüzde 30’unda kesin neden ortaya konabiliyor ama geriye kalan yüzde 70 gibi büyük bir çoğunluğunda saptanamıyor. Peki, nedeni tespit edilemediği için bu hastalar tedavi edilemiyor mu?
Bu soruya “Elbette, tedavi edilebilirler” diyen Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Koç, bu hastalar için “vestibüler rehabilitasyon” yönteminin kullanıldığını vurguluyor. Kronik hale gelen, ilaç tedavilerine yanıt vermeyen ve nedeni bilinmeyen vertigonun tedavisinde vestibüler rehabiltasyon iyi bir tedavi seçeneği. Bu yöntemle hastanın beyninde denge algısı yeniden modüle edilebiliyor, yani bir bebeğin yürümeyi öğrenmesi gibi, hastaya hissettiği algıyı hafifletecek, tolere edebilecek ya da unutturacak sonuçlara yol açan yöntemler uygulanıyor.
Dengeyi nasıl sağlıyoruz?
Dengemizi; iç kulaklardaki denge organından, gözlerden ve kas-iskelet sisteminden gelen tüm verileri toplayıp analiz ederek oluşturuyoruz. Farklı nedenlerle beynin bu bilgileri analiz etme yeteneği bozulabiliyor. Beynimizdeki bu algı değişikliği bizde baş dönmesi ve denge bozukluğu hissiyatına yol açıyor. Hasta, yaşadığı bu hissin geçmesi için oturma ya da yatma eğiliminde oluyor. Sık sık yaşadığında ise düşme korkusu nedeniyle hareket etmekten, tek başına gezmekten uzaklaşıyor. Psikolojik olarak anksiyete gelişebiliyor; bazı hastaların panik bozukluk ve majör depresyon gibi anksiyete bozuklukları yaşamasına neden olabiliyor.
Kimlerde uygulanıyor?
Hemen hemen tüm baş dönmeli hastalarda yararlı olan bu yöntem özellikle kronik hastalarda en önemli tedavi olarak değerlendiriliyor. Vestibüler rehabilitasyon kapsamında hastanın tüm denge ölçümlerinin bilgisayar ortamında analiz edilerek öncelikle baş dönmesine veya denge bozukluğuna neden olan problemin ortaya konulduğunu söyleyen Prof. Dr. Ahmet Koç, böylece hastaya uygulanması gereken en uygun test ve tedavilerin belirlendiğini söylüyor.
Hastanın denge sistemini daha güçlü hale getirmeyi hedefleyen vestibüler rehabilitasyon tedavisi sonrasında hastaların denge bozulmasından kaynaklı düşme ve yaralanma gibi günlük yaşam sıkıntıları belirgin bir biçimde azalıyor.
Nasıl uygulanıyor?
Vestibüler rehabilitasyon programı kişinin bozulan dengesini normal hale getirmek için öncelikle kendi denge algısını fark etmesini ve uzmanların yardımıyla düzeltmesini amaçlıyor. Ama bu algı ve baş dönmesinin şiddeti kişiden kişiye değişebildiğinden, uygulanan program hastaya özel hale getiriliyor. O nedenle her hasta ve problem için değişmekle birlikte, yaklaşık 1’er saatlik 15 ila 18 seans uygulanıyor. Seanslar sayesinde hastanın denge sistemi daha güçlü hale getiriliyor; dengenin oluşmasında görevli olan tüm yapılar giderek artan oranda uyarılarak işlevleri artırılıyor ve düzeltiliyor. Kapsamlı bir içeriği olan vestibüler rehabilitasyon programında duruş egzersizlerinden koordinasyon aktivitelerine kadar farklı konularda hasta uygulamalı eğitiliyor. Programın etkisi oldukça uzun sürüyor. Ama yaşlanma ve hastalık etkileri gibi nedenlerle zaman içinde dengenin bozulması mümkün. Bu durumda rehabilitasyon programı tekrar edilebiliyor.
