Türk Tabipleri Birliğinin (TTB) yeni çalışmasına göre, Aile Sağlığı Merkezlerinin (ASM) yüzde 82’si kişisel koruyucu ekipmanlarını, yüzde 86’sı ise el antiseptiğini kendi paralarıyla sağlıyor. Aynı çalışmada, pandemi döneminde ASM’lerin yüzde 99’unda sağlık çalışanlarına herhangi bir ek ödeme yapılmadığı da belirlendi.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi, COVID-19 pandemisinin birinci basamak sağlık hizmetlerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla, TTB Aile Hekimliği ve TTB Pratisyen Hekimlik Kolları’nın katkılarıyla bir araştırma gerçekleştirdi. Elektronik ortamda hazırlanan soru formu, kartopu tekniğiyle yaklaşık 59 ilde 500 ASM’ye ulaştırıldı. Toplam 53 ilde 410 ASM’nin yanıtladığı araştırmanın sonuçları 7 Ağustos 2020 Cuma günü düzenlenen online basın toplantısı ile kamuoyuna duyuruldu. Araştırma sonuçları, COVID-19 pandemisi sürecinde birinci basamağın salgın yönetimi, sağlık çalışanlarının durumu ve pandemi ile mücadele yönünden dışarıda bırakıldığını ortaya koydu.
Veri toplanan ASM’lerde ortalama 11 sağlık çalışanın görev yaptığı (min.-max. 1-36 kişi) saptandı. Sağlık Müdürlükleri tarafından ASM’lere gönderilen kişisel koruyucu ekipmanların (KKE), ASM’lerin %71’i tarafından yetersiz bulunduğu ve %82’sinin ASM olarak kendi paralarıyla satın aldıklarını bildirdi. Benzer biçimde Sağlık Müdürlükleri tarafından ASM’lere gönderilen dezenfektanların da ASM’lerin %79’u, el antiseptiğinin de yine ASM’lerin %75’i tarafından yeterli miktarda olmadığı bildirildi. ASM’lerin %86’sının el antiseptiğini kendi paralarıyla sağladığı saptandı.
ASM’lerin yalnızca %26’sında Sağlık Müdürlükleri tarafından COVID-19 pandemisiyle ilgili eğitim düzenlendiği, %62’sinde de sağlık çalışanlarının bireysel ve online olarak COVID-19 pandemisiyle ilgili eğitim aldıkları öğrenildi.
ASM’lerin %81’inde sağlık çalışanlarına kontrol amaçlı PCR testi, %84’ünde de kontrol amaçlı antikor testi uygulanmadığı belirtildi. ASM’lerin %11’inde bir ve daha fazla sayıda görevli sağlık çalışanının enfekte olduğunun saptandığı bildirildi.
ASM’lerin %59’unda kronik hastalığı olanlarla gebe ve emziren sağlık çalışanlarının ücretli izin alma olanağı olmadığı öğrenildi. ASM’lerin %99’unda, pandemi döneminde sağlık çalışanlarına herhangi bir ek ödeme yapılmadığı belirlendi.
COVID-19 pandemisinin ikincil etkilerine yönelik gözlemler ASM’lerin %93’ünde hem tahlil için hem de kanser taraması için gelen hasta sayısında azalma, %70’inde sağlık raporu için başvurularda azalma, %68’inde COVID-19 dışı hastalık başvurularında azalma ve %51’inde de hem aile planlaması hizmetleri için hem de kronik hastalıklar için başvurularda azalma gözlemlendiği belirtildi.
“25 binin üzerinde aile hekimi ve yardımcı sağlık personeli pandemi sürecinde sahipsiz bırakıldı“
Çalışmanın sonuçlarının açıklandığı basın toplantısına, TTB Merkez Konseyi Başkanı Prof. Dr. Sinan Adıyaman, TTB Genel Sekreteri Dr. Bülent Nazım Yılmaz, TTB Pratisyen Hekimlik Kolu’ndan Dr. Rıdvan Yılmaz, TTB Aile Hekimleri Kolu’ndan Dr. Emrah Kırımlı ile TTB Toplum ve Hekim Dergisi Editörü Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu ve COVID-19 İzleme Grubu üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala katıldılar. Basın açıklamasını Prof. Dr. Sinan Adıyaman okudu.
Dr. Rıdvan Yılmaz, 25 binin üzerinde aile hekimi ve yardımcı sağlık personelinin pandemi sürecinde sahipsiz bırakıldığını, birinci basamak sağlık çalışanlarının tükenmişlik duygusu yaşadığını belirtirken, Dr. Emrah Kırımlı Sağlık Bakanlığı’nca Aile Sağlığı Merkezleri’nde (ASM) pandemiye yönelik hiçbir önlem alınmadığını, kişisel koruyucu ekipman, dezenfektan gibi gereksinimlerin çok büyük oranda sağlık çalışanlarının kendi girişimleriyle edinildiğini aktardı.
TTB Genel Sekreteri Dr. Bülent Nazım Yılmaz, tüm dünyada piyasacı, eşitlikçi olmayan, bilimsellikten uzak, para kazanmayı hedefleyen sağlık sistemlerinin egemen olduğu bir dönemde COVID-19 pandemisinin yaşandığını belirterek, kamusal, eşitlikçi sağlık sistemleri oluşturmadığı sürece yaşanacak yeni salgınların sonuçlarının ağır olacağını kaydetti.
Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu, pandemi sürecinin sağlık sistemlerinin içinde bulunduğu sorunları görünür hale getirdiğine dikkat çekerek, birinci basamak sağlık hizmetlerinin kamusal olması ve genel bütçeden finanse edilmesi gerektiğini, pandeminin bitmesini beklemeden ASM’lerin bölge ve nüfus tabanlı olarak düzenlenmesi gerektiğini, koruyucu sağlık hizmetlerinin kişiye ve çevreye dönük olması gerektiğini vurguladı.
Prof. Dr. Kayıhan Pala da, sistemin yeniden ele alındığı ve birinci basamağın sürece dahil edildiği ve birinci basamak sağlık çalışanlarının tükenmişliğini ortadan kaldıracak düzenlemeler yapılması gerektiğinin altını çizdi.