İnsan ömrü uzadıkça alzheimer, bunama gibi hastalıkların görülme sıklığı da artıyor. Kadınlarda, kalp damar hastalarında, sigara ve alkol tüketenlerde daha sık görülen bunamada en önemli sorun erken tanı.
Özellikle ailesinde bu tür sorunu olanların rutin kontrollerinin yapılması gerektiğini söyleyen Liv Hospital Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Asena Akdemir “Unutkanlık gibi bir belirti varsa mutlaka ayrıntılı araştırılma yapılması gerekir. Unutmayalım demansı oluşturan bazı hastalıklar tedavisi mümkün hastalıklardır” diyor. Prof. Dr. Asena Akdemir bunama hastası olanlara ve yakınlarına önerilerde bulundu.
Demans nedir?
Demans (bunama) unutkanlıkla seyreden bir hastalık grubuna verilmiş genel bir isimdir. Bu grupta en tanınmış hastalık alzheimer’dır. Şeker, tansiyon gibi hastalıklar tedavi edilmediği takdirde bunama yapabilir. İnsan ömründeki uzama da düşünülürse bunama için yeniçağın hastalığı denilebilir. Yavaş başlayan sinsi bir hastalıktır.
Risk faktörleri nelerdir?
Kadın olmak; Düşük eğitim düzeyi; Kalp damar hastalıkları; Yüksek kolesterol; Sigara ve yoğun alkol tüketimi; Ailede benzer hastalık olması
Tedavisi var mı?
Başladıktan sonra geri dönüşü olmadığından koruyucu hekimlik daha önemlidir. Bazı ilaçlarla ilerleyişi yavaşlatılabilir ya da durdurulabilir. Hastalığın belirtilerini azaltmak ve hastaların günlük yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamak tedavi hedeflerindendir. Düzenli fiziksel egzersizin koruyucu olduğu ile ilgili pek çok yayın vardır. Yeni bir dil öğrenmek ya da yeni bir spora başlamak gibi ileri yaşlarda farklı bir aktiviteye başlamak da önerilir. Düzeltilebilir demans nedenleri arasında guatr benzeri hastalıklar, vitamin eksiklikleri de olduğundan bunların mutlaka gözden geçirilmesi gerekir.
Yalnızsa tükenmişlik sendromu gelişebilir
Hastalığın evresine göre sorunlar değişir, ileri evrede yatakta bakım gerektiğinden buna yönelik düzenleme şarttır. Her evrede bakım veren kişiye fiziksel ve psikolojik anlamda destek gerekebilir. Bu kişiler özellikle yalnızlarsa tükenmişlik sendromu gelişebilir. Sürekli gezinme isteği, evden uzaklaşmalar, düşmeler hastaların yaşayacağı sorunlardandır. Hastalar hırçınlık hatta saldırganlık yapabilir. İlk evrelerde yalnız yaşayan hastalarda unutkanlık nedeniyle ev içi kazalar olabilir. Ocağın açık kalması, sıcak suyla banyo yapma sık görülür. Evde bakım veren birinin varlığı destekleyicidir.
Bunamayı önlemek için ipuçları:
- Akdeniz tipi beslenme gerekir.
- Günde 1 saat yürüyüş yapılmalıdır.
- 50 yaşından sonra yeni bir aktivite edinilebilir(Yeni bir dil, yeni bir spor ya da yeni bir müzik aleti).
- Sıkı sosyal ilişkiler kurulmalıdır.
- Demans önlenebilir bir hastalıktır. Bunama insan ömrü uzayınca kaçınılmazmış gibi gelmeye başladı. 50 yaşından sonra zihin işleyişi kontrol edilmelidir.
- Ev içinde hastalar için düzenleme gerekebilir. Akşam kapıların kilitlenmesi, balkon kapılarının iptali, odaların kapısına resimlerin asılması, okuyabilecekleri büyüklükte saatin göz hizasında bir yerde asılı olması küçük ama işe yarar önlemlerdir.
- Hastanın kaybolması riski için giysilerin içine ad ve adresi belirten bir yazının dikilmesi de hayat kurtarıcı olabilir.