Sağlığa Evet Derneği tarafından yürütülen, “Satış noktalarında tütün ürünlerinin reklam yasaklarına uyumu” ile “Sigara paketlerinde düz paket kurallarına uyum” araştırma çalışmalarının sonuçları online düzenlenen basın toplantısında paylaşıldı.
Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, tütün ürünlerine yönelik düz paket uygulamasının Türkiye’de 5 Aralık 2019’da başladığını 5 Ocak 2020 tarihinden itibaren de eski paketlerin raflardan kaldırıldığını söyleyerek, “Sağlığa Evet Derneği tarafından, düz paket uygulamasının tütün tüketimi üzerinde nasıl bir etkisi olacağı izlenirken; piyasadaki sigara paketlerinin mevzuata uyumu, satış noktalarında sergilenme yöntemleri ve kamuoyu tarafından paketlerinin nasıl algılandığını saptayabilmek üzere üç ayrı çalışma yürütülmüştür.” diye konuştu.
Düz paketler “tek tip” olmalı
Türkiye’deki düz paketlerde ise bir farklılık olduğunun uygulama başlayınca görüldüğünü ifade eden Dağlı, “Türkiye’deki düz paket uygulamasında irili ufaklı, farklı boyutlarda, genişliği farklı bazı algılar yaratabilecek yapılışta paketlerle karşılaştık. O zaman biz düz paket yapmadık. Ne yaptık? ‘Türk tipi düz paket’ dediğimiz; standart, tek paket olmayan ama görüntüsü, markaları ve renkleri içermeyen paketler oldu.” dedi.
Prof. Dr. Elif Dağlı, sözlerine şöyle devam etti:
“Satış noktalarında tütün ürünlerinin reklam yasaklarını düzenleyen yasaya ve düz paket yönetmeliğine uyumunu araştırmak üzere İstanbul’da ticaretin en yoğun olduğu Beşiktaş, Beyoğlu, Kadıköy, Şişli, Ümraniye ve Üsküdar’daki 177 satış noktasında gözlem yapıldı. Gözlem yapılan işletmelerin tamamında tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında bulunduğu, %2,3’ünde satış ünitelerinde eski paketlerin bulunduğu görüldü. Satış noktalarının %84,7’sinde dolaplarda dizilimin yasaya uygun olmadığı, %79,7’sinde paket üzerindeki bandrollerin görseli kapatacak şekilde dizildiği, %52’sinde paketlerin resimli uyarılarının görünür şekilde dik sergilenmediği, %4,5’inde grupman sergilendiği saptandı. İşletmelerin %93,2’sinde paketlerin aynı düzene uyum sağlayarak yerleştirildiği görüldü.”
Kadın tüketiciler sigara paketinde de “şıklık” arıyor!
Sağlığa Evet Derneği üyesi Prof. Dr. Pınar Ay, tütün ürünlerinin paket tasarımlarının sigara kullanıcıları üzerindeki etkilerini araştırmada ele aldıklarını belirterek, şunları söyledi:
“Dünyada standard tek tip düz paket uygulaması yapılırken, ülkemizdeki sigara ürünlerinde tek tip olmayan, çok çeşitli ambalaj tasarımlarının olduğu gözlenmiştir. Sigara kullananlarda standart düz paket ve diğer paket tasarımlarının oluşturduğu algının ortaya konması amacıyla niteliksel bir çalışma yürütülmüştür. Katılımcılara aynı resimli sağlık uyarısına sahip, farklı tasarımlı ürünleri içeren set gösterilip, her ambalajı değerlendirmeleri istenmiştir. Katılımcılar ağırlıklı olarak standart paketleri, eski ve içimi sert olan sigaraları akla getirdiği için kaba ve itici bulduklarını, genellikle ince kutulu tasarımları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Kadın katılımcıların tamamı, tasarımda “şıklık”, “kibarlık” ve “şirinlik” aradıklarını ve bu nedenle daha ince ve dar kutulu tasarımları beğendiklerini aktarmışlardır. Tek tip standart paket uygulaması olmadan düz paketin kullanmayı caydırıcı olmadığı kanaatine varılmıştır.”
105 farklı marka paket incelendi
Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Tanzer Gezer de, “Piyasada bulunan sigara paketlerinin etiketleme ve paketleme özellikleri açısından yönetmelik tarafından belirlenen kurallara uyum düzeyinin ortaya konması için yapılan çalışmanın, dört farklı tütün firmasının 22 markasından 105 adet farklı alt markalı paket üzerinde, görerek 126 kriter incelemesi ile gerçekleştirilmiştir.” dedi.
Paketler reklam ögeleri içeriyor
Gıda, kozmetik, tekstil veya aksesuar ürününde de kullanılan markaların paketler üzerinde yazılmış olduğunun saptandığını belirten Tanzer Gezer, sözlerine şöyle devam etti.
“Paketler üzerinde tüketici ve potansiyel tüketiciler ile iletişim sağlayan kodlar olduğu, renklerin tatlandırıcı, katkı maddeleri ve aromaları tanımlıyor olma olasılığının bulunduğu kanaatine varılmıştır. Boy ve genişlik bildiren ibarelerin markada kullanılmasının reklam ögeleri içerdiği düşünülmüştür. Birleşik sağlık uyarılarında kullanılan fotoğrafların farklı ton ve renkte olduğu tespit edilmiştir. Birleşik sağlık uyarılarında kullanılan fotoğrafın görüntünün odak noktasına çok yakın ya da çok uzak olmayacak şekilde uygulanması kriterine uymayan 4 paket bulunmuştur. Bir tütün firmasına ait 12 pakette genel uyarı ve bilgi mesajının yazı tipi boyutunun metin için ayrılan alanda mümkün olan en büyük bölümü kaplamadığı görülmüştür. Tütün firmalarının düz paket mevzuatına uyumunun yüksek olmadığı, mevzuatta bazı hususların daha ayrıntılı belirtilmesi gerektiği anlaşılmıştır.”