Çocukluk çağının en sık rastlanan kronik hastalığı olan astım hastalığı, çocukluk çağında okul kaybı ve hastane yatışlarının önemli sebeplerinden biridir.
Astım hastalığının oluşmasında genetik ve çevresel etkenler bir arada rol oynadığını belirten Hastane Derindere Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Hanefi Savaş, çocuklarda astım hastalığı hakkında önemli bilgiler verdi.
Astımda hava yollarında nasıl değişiklikler olur?
Hava yollarında oluşan kronik iltihabi durum, hava yolu düz kas dokusunun artışına ve hava yolu duvar kalınlığının artmasına sebep olur. Hava yollarını çevreleyen düz kasların kasılması sonucu küçük hava yollarında daralma, mukus üretiminde artış olur. Bunun sonucu olarak da öksürük, balgam, hışıltı, nefes darlığı ortaya çıkar. Bu belirtilerin çok şiddetli görüldüğü ve nefes almakta çok zorlanıldığı duruma astım atağı (astım krizi) denir.
Astım çok nedenli bir hastalıktır
Astımın ortaya çıkmasını kolaylaştıran birçok etken vardır:
- Ailesinde özellikle anne, baba veya kardeşlerinde astım veya alerjik hastalık olanlarda astım daha sık görülür.
- Çocuğun erken (preterm) doğması ve bebekliğinde sık bronşiolit atağı geçirmiş olması
- Başta sigara dumanı olmak üzere cila, boya gibi tahriş edici gazlar
- Ev içi ev dışı allerjenler (ev tozu akarları, mantar sporları, hayvan tüy ve epitelleri ve polenler gibi allerjenler)
- Virüslerin yol açtığı solunum yolu enfeksiyonları
- Hava kirleticileri ve endüstriyel gazlar
Astımın iklim ve mevsimlerle ilişkisi var mı?
Astım sıcak ve nemli iklimlerde daha sık görülür. Astım hastalığı hava kirliliğinin yoğun olduğu sanayileşmiş kentlerde yaşayanlarda daha sık görülmektedir. Bizim ülkemiz için Karedeniz ve Marmara bölgesinde hastalık sık görülmektedir. Buna karşın iklimi kuru olan yüksek rakımlı yerlerde daha az görülür. Mevsim olarak en sık kış ve ilkbahar aylarında görülür. Kış aylarında hava kirliliği ve solunum yolu enfeksiyonu artmakta, ilkbaharda polenlerde artış olmakta ve astım sıklığını artırmaktadır.
Evde sigara içilmesi astım ataklarını tetikliyor
Sigara içilmesi, astımlı hastalarda hastalığın kontrol altına alınmasını zorlaştırmakta ve atakların sıklığını artırmaktadır.
Çocuklar yönünden evde baba veya annenin sigara içmesi, astımın ortaya çıkmasına ve kötüleşmesine yol açan ciddi bir tehlikedir. Çocukluk astımını kontrol altına almanın ve önlemenin ilk koşulu evde başka odada da olsa sigara içilmemesidir.
Anne-babanın astım olması çocuklarda da astım oluşmasına yol açar mı?
Alerjik hastalıklarda ve astımda ailevi bir yatkınlık olduğunu biliyoruz. Anne veya babadan biri allerjikse, çocuğun alerjik olma ihtimali yaklaşık %25, hem anne hem de baba allerjikse bu ihtimalin yaklaşık %50 olacağını söyleyebiliriz. Ancak bu bilgilerden alerjik hastalıkların mutlaka ailevi olacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Ailesinin hiçbir bireyinde alerjik hastalık bulunmayan çocuklarda da alerjik hastalık görülebilir.
Astım bulaşıcı bir hastalık değil
Hasta yakınlarının çok kaygılandığı konulardan biri de astımın kendilerine veya çocuklarına bulaşma kaygısıdır. Bugün kesin olarak biliyoruz ki, astım bulaşıcı bir hastalık değildir. Astımlı bir hasta ile aynı ortamda yaşamak sağlıklı insanlar için bir sakınca taşımaz. Bu hastalıklardan uzak durmaya çalışmak onların kırılmalarına ve üzülmelerine sebep olur.
Astımlı hastanın çevre kontrol önlemleri nelerdir?
Alerjik hastalıklardan korunmada temel ilke, sorumlu allerjeni bularak mümkün olduğunca hastayı bu alerjenlerden uzak tutmaktır. Solunum yolu ile alınan allerjenler ev tozu akarları, mantar sporları, hayvan tüy ve epitelleri, polenler olabilir. Başlıca önlemleri şu şekilde özetleyebiliriz:
- Sık dokulu, akar barındırmayan yatak takımları kullanın.
- Kullandığınız yatak takımlarını haftada bir 54 dereceden yüksek ısıda yıkayın.
- Yün ya da kuş tüyü yatak, yorgan ve yastıkları tercih etmeyin.
- İçi doldurulmuş veya tüylü, yünlü oyuncakları ortadan kaldırın.
- Haftada bir HEPA filtreli süpürgelerle detaylı temizlik yapın.
- Yatak odanızda toz tutan eşya, perde ve halıları kaldırın.
- Akarisid uygulayın.
- Nemin %50’nin altında tutmaya gayret edin.
- Hayvansal allerjenlerden kaçınmak için kedi, köpek ve kuş gibi tüylü hayvanları evden uzaklaştırın.
Astım korkuya ve paniğe kapılmayı gerektirecek bir hastalık değildir. Çünkü bugünkü bilgiler ve tedavi imkânları ile astımı tamamen veya önemli ölçüde ortadan kaldırmak mümkündür. Ancak astımın tedavisi uzundur ve sabır gerektirir.