Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına alınması, Üretilmesi ve Pazarlanmasına Dair Yönetmeliğe tepkiler devam ediyor. Ankara’da bir araya gelen akademisyen, sivil toplum kuruluşu ve meslek odaları temsilcileri, konu üzerine yaptıkları ortak açıklamada; yerel çeşitlerin toplumun ortak varlığı olduğu ve şirketlere devredilemeyeceğini savundu.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Genel Merkezinde 13 Kasım 2018 günü bir araya gelen akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, meslek odaları ve ekoloji platformları temsilcileri, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan ve 19 Ekim’de yürürlüğe sokulan Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına alınması, Üretilmesi ve Pazarlanmasına Dair Yönetmeliği konuştu.
Toplantı sonrası ortak bir açıklama yapılarak; “Yerel çeşitlerin toplumun ortak varlığı olduğu ve şirketlere devredilemeyeceği” vurgulandı. Ortak açıklamada, “Yıllardır bu alanda yerel çeşitlerin koruma altına alınmasına ilişkin bir kayıt ve koruma sistemi “bilinçli olarak hayata geçirilmemiştir.” Bu yönetmelik yerel çeşitlerimizin orijinini koruma altına alan değil ticarete konu eden bir kayıt ve tescil sistemidir. Kamu adına yerel çeşitleri kayıt altına alarak koruyan bir düzenleme ve uygulamaya ihtiyaç vardır.” ifadelerine yer verildi.
Yönetmelikle, adil ve eşit olmayan bir tarımsal ticari sistemin kurulmakta ve tekelleşmiş şirketleri korumakta olduğu belirtilen açıklamada şunlar kaydedildi:
“Anayasamızın 168. Maddesine göre tabii servetler ve kaynaklar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Yönetmelikte tanımlanan yerel çeşit kavramı Anayasamızda 168. Maddede tanımlandığı biçimiyle tabii servet niteliğindedir. Tabii servetlerin özel mülkiyete konu edilmesi mümkün değildir. Sadece kanunla nasıl kullanılacağı düzenlenebilir. Bu yönetmelik yerel çeşitleri ticaret yoluyla özel mülkiyete konu etmiştir. Bu anlamıyla Anayasanın 168. Maddesine açıkça aykırıdır. Yerel çeşitler üzerinde ister sivil toplum kuruluşu ister meslek kuruluşları yoluyla tescil ya da kayıt altına alarak özel mülkiyete konu edilemezler. Yerel çeşitlerin kayıt ve koruma altına alınması Anayasal anlamda da bir zorunluluk ve bir ödevdir. Yıllardır bu alanda yerel çeşitlerin koruma altına alınmasına ilişkin bir kayıt ve koruma sistemi “bilinçli olarak hayata geçirilmemiştir.” Bu yönetmelik yerel çeşitlerimizin orijinini koruma altına alan değil ticarete konu eden bir kayıt ve tescil sistemidir. Kamu adına yerel çeşitleri kayıt altına alarak koruyan bir düzenleme ve uygulamaya ihtiyaç vardır. Ancak getirilen bu ticari sistem yerel çeşitleri Anayasaya aykırı bir biçimde ticarete ve özel mülkiyete konu etmektedir.
Bu yönetmelikle getirilen kayıt ve tescil sistemiyse, sertifikasyona tabi, üretici belgesine bağımlı, alt birliklere üyeliğe eklemlenmiş ve tohumluk üretimi sınırlandırılmış bir sistem kurmaktadır. Bu sistem, adil ve eşit olmayan bir tarımsal ticari sistem kurmakta ve tekelleşmiş şirketleri korumaktadır. Bu düzenleme ile tarımsal üretimde küçük çiftçiyi korumayan, tarımsal üretimde fiyat mekanizmalarına dahil olamayan, gıda üretiminde tüm üretimi ve denetimi tekelleştiren ve gıda kontrolünü şirketlere veren bir üretim sistemi ortaya çıkartmaktadır. Bunun sonucunda, çiftçilerin binlerce yıldır yerel çeşitlere dayalı gerçekleştirdiği üretimi gerçekleştiremeyecek, aile işletmeleri dağıtılacaktır. Tohum takas etkinliklerinde değiş tokuş edilen tohumları değiş tokuş eden sivil toplum kuruluşları da, tescil sahipleri tarafından dava tehdidiyle karşı karşıya bırakılacaktır. Bu nedenle, servetin yönetmelik yoluyla elden çıkarılmasına toplumun sessiz kalmayacağını düşünüyoruz.”
Ortak açıklamada aşağıdaki STK, meslek örgütü ve akademisyenlerin imzası bulunuyor:
TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI; TMMOB GIDA MÜHENDİSLERİ ODASI; TMMOB KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI; TMMOB PEYZAJ MİMARLARI ODASI; TÜRK ZİRAAT YÜKSEK MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ; TARIM ORKAM SEN; TÜRKİYE ZİRAATÇILAR DERNEĞİ; ÇİFTÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU; TÜM KÖY SEN; TEMA ANKARA TEMSİLCİLİĞİ; EKOLOJİ KOLEKTİFİ DERNEĞİ; (TÜKODER) TÜKETİCİYİ KORUMA DERNEĞİ; (TÜDEF) TÜKETİCİ DERNEKLERİ FEDERASYONU;
(T.H.D)TÜKETİCİ HAKLARI DERNEĞİ; ARÇEP EKOLOJİ BİRLİĞİ; GDO’YA HAYIR PLATFORMU; Prof. Dr. Ruhsar YANMAZ (A. Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü); Prof. Dr. Melahat AVCI BİRSİN (A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü)