Orta ve Batı Avrupa ülkeleri için uzun vadede tarım sektörünün hayatta kalmasının sağlanması büyük bir problem oluşturuyor. Avrupa Birliğinde kırsal kalkınmaya ayrılan bütçenin özellikle Yunanistan, Romanya, Polonya, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti’nde ne şekilde harcanıyor olduğu bu açıdan büyük bir öneme sahip.
Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikasını (CAP) istihdam yaratmaya yönelik şekilde iyileştirmeye odaklandı. 2014-2020 dönemi Ortak Tarım Politikasının kırsal kalkınma başlığı altında, yerel istihdamın ve gençlerin tarım sektöründe yer almasının desteklenmesi önemli bir yer tutuyor.
Euractiv internet haber ağı tarafından hazırlanan değerlendirme, kırsal kalkınma planlarının uygulanma aşamasında; Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Romanya ve Yunanistan’ın önünde yer alan engellere ışık tutuyor.
İstihdam ve yaşlanan nüfus
Bu beş ülkenin hepsi kırsal kalkınma açısından istihdamı en önemli amaç olarak kabul ediyor ve tarımda yaşlanmakta olan nüfusu sorun olarak değerlendiriyor.
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından yakın zamanda gerçekleştirilen bir araştırma Avrupa Birliği dahilinde yer alan 10.8 milyon tarım alanının yaklaşık 3.5 milyonunun (%31.1) 65 yaş ve üstü kişiler tarafından işletildiğini ve 2.6 milyonunun (%24.7) 55 ve 64 yaşları arasında kişiler tarafından işletildiğini gözler önüne seriyor.
Tarım sektöründe 35 yaş ve altı kişilerin oranının sadece %6 seviyesinde oluşu uzun vadede sektörün yaşatılabilmesi ile ilgili soru işaretlerini beraberinde getiriyor.
Avrupa Komisyonu Tarım ve Kırsal Kalkınma sözcüsü Daniel Rosario, 2020’ye kadar devam edecek mevcut dönemde yaklaşık 180,000 genç çiftçinin hibelerden yararlanmasını beklediklerini açıklıyor.
Eurostat verileri 35 yaş altı toprak yönetiminde yer alan kişi sayısının beş ülkede de oldukça düşük oranda olduğunu gösteriyor. Polonya %12.1’lik genç çiftçi oranıyla listenin ilk sırasında yer alırken, onu sırasıyla Slovakya (%8.1), Yunanistan (%5.2), Romanya (%4.7) ve Çek Cumhuriyeti (%4.6) izliyor.
Çek Cumhuriyeti İstatistik Ofisi defalarca kırsal kesimde yaşayan nüfusun ve tarım sektöründe çalışan nüfusun yaşlandığı yönünde uyarılarda bulunmuştu.
Genç nüfusun tarım sektöründen uzaklaşmasının en önemli sebebinin düşük gelir olduğuna dikkat çeken Çek Ziraat Odası Başkanı Miroslav Toman; “Tüm bu insanlar emeklilik yaşında ve bu kişilerin yerini alacak gençleri bulmak çok zor” değerlendirmesinde bulunuyor.
Tarım sektörü analisti Petr Havel, Çek Hükümetinin kırsal alanlardaki yerel kalkınmaya daha fazla önem vermesi gerektiği görüşünde. Havel; “Altyapı elbette önemli. Ancak kırsal alanda yaşayan yerel halk tarafından sağlanmak durumda olan hizmetler de büyük bir öneme sahip” değerlendirmesinde bulunuyor.
Slovakya’da kırsal alanlarda yaşayan nüfus gittikçe yaşlanıyor ve bu alanların nüfus yoğunluğu da gittikçe azalıyor. 2001 yılından beri yetiştiricilik, ekim yapan nüfus %4 oranında azadı. Kırsal kesimde yaşayan nüfusun eğitim seviyesi düşük, bu da sektörün iyi yönde ilerlemesini büyük ölçüde engelliyor.
Gerçekleştirilen araştırma sonuçlarının uygulamaya geçirilmesi yetersiz düzeyde. Yenilenen Kırsal Kalkınma Programı kentsel alanlarda işçi verimliliğinin diğer alanlardan %58 oranında daha yüksek olduğunu gösteriyor.
Slovakya’daki durum ile ilgili Komisyon, 600 genç çiftçiye iş kurmak için destek sağlanması ve 330 küçük çaplı aile çiftliğine gelişim için yardım sağlanması yoluyla genel bir yenilenmenin destekleneceğini belirtiyor.
Yunanistan’da genç çiftçilerin sayılarının az oluşu bu iş kolunda ustalık seviyesinin neden düşük olduğunu kısmen açıklıyor. Bu durum yerel ekonominin büyümesinin önünde önemli bir engel oluşturuyor.
Yunan hükümeti AB bütçesinden %6 oranında bir miktarın çiftçiler ve yerel işletmeler için 86,640 eğitim alanı oluşturulmada harcanacağını, böylelikle “tarımsal eğitimin” desteklenmesini planladığını açıkladı.
Ancak genç çiftçi sayısının az oluşunun yanı sıra bu ülkeler daha pek çok sorunla karşı karşıya.
Polonya: Verimli harcamaya odaklı
Polonya tarım arazilerinin yaşatılabilmesi ve rekabet edebilirlik amacıyla AB kırsal kalkınma bütçesinden 13,5 milyar avro kullanacak.
Yeni hükümet, alt yapı yatırımı ve tarım çalışanlarına direk yardım gibi AB fonunun ‘zorlu’ taraflarına daha fazla odaklanmayı amaçlıyor. Varşova, Kırsal Kalkınma Programına (RDP) uyum döneminde mesleki eğitim gibi ‘kolay’ gelişim yönüne odaklanmayacağını açıkça beyan etti.
Bunun dışında en önemli sorun harcamanın verimliliğini arttırmak ve ‘tarım anlayışını’ değiştirmek.
Avrupa Sayıştayı tarafından konu ile ilgili hazırlanan rapor, Polonya’nın AB parasını kırsal alanlarda harcama konusundaki hevesine karşın bu harcamaların etkilerinin ölçülebilirliğinin düşük seviyede olduğunu gösteriyor.
Slovakya: Bölgesel eşitsizliklerin çözülmesi
Yeni Ortak Tarım Politikası kapsamında Slovakya’nın faydalanacağı miktar 2,1 milyar avro olarak belirendi.
Büyük ölçekli işletmelerin sınırlı sayıda oluşu nedeniyle ülkede üreticiler arasında küçük ölçekli işletmelerin payı daha büyük. Bu durum üretim seviyesinin düşük olmasına ve çeşitliliğin az olmasına yol açıyor.
AB fonunun büyük bir bölümü, mali desteğe erişimdeki düzensizlikler nedeniyle oluşan bölgesel eşitsizliklerle mücadeleye ayrılacak.
Ülkedeki küçük tarım toplulukları, çoğu zaman yetersiz altyapı koşulları ve temel hizmetlere erişimde zorluklar nedeniyle sorun yaşıyor.
Romanya: Kırsal kesimde yoksulluk
Romanya’ya ayrılan miktar 9.5 milyar avro. Romanya hükümeti bu parayı yoksullukla mücadele odaklı harcamayı planlıyor.
AB’de tarım ile geçimini sağlayan nüfus oranının en yüksek seviyede olduğu Romanya’da kırsal alanların çoğu yoksulluğun etkisi altında. Ülkede tarım alanında işçi verimliliği Avrupa ortalamasının dört kat altında.
Romanya tarım sektörünün az gelişmiş olmasının en önemli sebepleri, yatırımın ve işletme sermayelerinin düşük seviyede olması, ki bu da üretimin düşük düzeyde gerçekleşmesine neden oluyor.
Çek Cumhuriyeti: “Yerelleşme”
Çek Cumhuriyeti’ne CAP kapsamında ayrılan miktar 3.1 milyar avro. Modernizasyon ile tarım ve ormancılıkta rekabet gücünün arttırılması Çek hükümetinin öncelikleri arasında yer alıyor.
Hükümet, doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimine ve iklim dostu tarım uygulamalarının desteklenmesine odaklı çalışmayı amaçlıyor.
Çek Cumhuriyeti Özel Sektör Tarım Derneği Başkanı Josef Stehlík; “Çek Cumhuriyeti uzun zamandır toprak erozyonu ve bazı bölgelerde su sıkıntısı problemleri ile uğraşıyor.” açıklamasında bulundu.
Raporla ülkede tarımsal arazinin %40’ının toprak erozyonu tehdidi altında olduğunu gösteriyor. Miroslav Toman, en büyük zorluklardan birinin değişen hava koşulları olduğuna dikkat çekiyor.
Tarım sektörü analisti Petr Havel, Çek Hükümetinin kırsal alanlardaki yerel kalkınmaya daha fazla önem vermesi gerektiği görüşünde. Havel; “Altyapı elbette önemli. Ancak kırsal alanda yaşayan yerel halk tarafından sağlanmak durumda olan hizmetler de büyük bir öneme sahip” değerlendirmesinde bulunuyor.