Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR), her yılsonunda yayınladığı süt ve et raporunun 2019-2020 versiyonunu paylaştı. Raporda 2020 yılına ilişkin öngörülerini aktaran SETBİR Başkanı Tarık Tezel, “2020’de öncelikle yapılması gereken dört temel iş var” diyerek, bunları; kayıt dışının ortadan kaldırılması, fiyat istikrarının sağlanması, arz-talep dengesinin sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması ve süt ve et ürünlerine yönelik bilgi kirliliğinin giderilmesi olarak sıralıyor.
Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR), her yılsonunda yayınladığı süt ve et raporunun 2019-2020 versiyonunu yayınladı (Raporun tamamı için tıklayınız).
Raporda SETBİR Başkanı Tarık Tezel, süt ve kırmızı et sektörlerinde 2019 yılında yaşanan gelişmeleri, 2020 yılına ilişkin öngörüleri aktarıyor, her iki yıla ilişkin değerlendirmesi ile sektörlerin hedef ve beklentilerini paylaştı.
2020, çiğ süt üretiminde telafi yılı olacak
2019 yılında üretilen toplam süt miktarının 2018 yılında üretilen toplam süt miktarından %1 oranında daha düşük gerçekleşerek, 21,9 milyon ton civarında olacağını tahmin ettiklerini ifade eden Tezel, Çiğ süt üretiminin 2020 yılında, 2019 yılındaki küçülmeyi telafi ederek ortalama %5 artacağını umduklarını kaydetti.
2020 yılının hedefi 1,5 milyon ton et üretimi olmalı
Et üretiminde ise 2019 yılında, ülke ihtiyacı olan et üretim miktarına ulaşılabileceği ümidini yakaladıklarını belirten Tezel, 2018 yılında piyasayı düzenlemek üzere yapılan ithalatın, 2019 yılına stokla girilmesini sağladığını; şimdi ise ihtiyaç olanın damızlıkları belli bir plan dahilinde temin ederek, kendine yeten bir kırmızı et sektörü için 2020 sonrası planlarının yapılması olduğunu vurguladı.
“Dolayısı ile 2020 yılının hedefi 1,5 milyon ton et üretimi olmalı.” diyen Tezel, her iki sektöre ilişkin 2020 yılı beklenti ve hedefleri konusunda şu değerlendirmelerde bulundu:
Çiğ süt tavsiye fiyatı, taban fiyat olarak yılda bir kez belirlenmeli
“SETBİR olarak en genel ve temel beklentimiz, kamu iradesi, üretici kesim, sanayici ve perakende satış kanalları ile uzlaşma içinde, asgari müştereklerde birleşen, nihai tüketicimize olan sorumluluğu birlikte paylaşan, uluslararası pazarlarda rekabet hedeflerine birlikte odaklanan ve kalite bilinci ile ortak hedeflere birlikte inanmış bir sektörel iklime kavuşmak.
Süt sektörünün en temel ihtiyaçlarından biri, istikrarlı ve hayvan besleme maliyeti ile ilişki kuran bir fiyatlama ve destekleme modelinin kurulması. Önerimiz, çiğ süt tavsiye fiyatının, bir taban fiyat olarak yılda bir kez belirlenmesi ve takvim yılı boyunca ülkemizin her yerinde uygulanmasının sağlanması. Bu yönde 2019 yılında alınan kararın, 2020 yılında istikrar ve kararlılıkla sahiplenileceğini umuyoruz. Bu taban fiyat ile birlikte taban kalite (yağ, protein, mikrobiyolojik yük) değerleri de açıklanmalı. Fiyat, “toplanmış ve soğutulmuş” süt fiyatı olmalı.
“Çiğ süt destekleme” ve “kırmızı et piyasa düzenleme” sistemi oluşturulmalı
Mevsimsellik nedeniyle oluşan arz-talep kaymalarını telafi edecek (müdahale alımı gibi müdahale satışını da öngören) bir müdahale sistemi kurulmalı. Gerek süt fiyatı, gerekse et fiyatı ile hayvan besleme maliyeti arasında karşılıklı bir değer (parite) belirlenmeli ve yıl boyunca bu paritedeki sapmaları telafi edecek bir “çiğ süt destekleme” ve “kırmızı et piyasa düzenleme” sistemi oluşturulmalı.
Çiğ sütün toplanmasında, süt hijyeni riskleri ve toplama maliyetlerini yükselten uygulamalar israfa yol açıyor. Süt, sağımından itibaren en geç iki saat içinde + 4 C’ye soğutulmalı. Ancak merkezi toplama yerine, kapı kapı süt toplanması nedeni ile mikrobiyolojik yükün artması, sütün niteliğinin bozulmasına neden oluyor. Bu aynı zamanda üreticinin eline daha düşük bir süt bedeli geçmesine de yol açıyor.
Bunu önleyebilmek için sütün üretildiği yerleşim merkezlerine süt toplama ve soğutma merkezleri kurulmalı. Üretici, sütünü bu merkezlere mutlaka kendi getirmeli. Sıcak süt, destekleme kapsamından çıkarılmalıdır.
Kesim standartları ve karkas sınıflandırması belirlenmeli
Kırmızı et sektöründe ise kesimden başlayarak tüketiciye kadar olan zincirde, kayıtdışını destekleyen, haksız rekabete yol açan, halk sağlığını tehdit eden ivedilikle iyileştirilmesi gereken uygulama alanları mevcut.
Kesim standartları ve karkas sınıflandırması belirlenerek kalite odaklı, haksız rekabeti önleyici, tüketici memnuniyetini hedefleyen uygulamalara geçilmeli. Eski, iyi hijyen şartlarından yoksun, çevre duyarlılığı olmayan mezbahalar çağın ve yasaların gereklerine uygun hale getirilmeli.
Sektörde kesimhaneler ile perakende satış noktaları arasındaki aracılar yasal düzenlemeler ile ortadan kaldırılmalı. Hayvan pazarlarında denetimler sıklaştırılmalı ve gündüz saatlerinde çalışma zorunlu tutulmalı, bu çalışma da standart, izlenebilir bir sisteme kavuşturulmalı.
Et ve et ürünleri sektörü, küresel tarım ve gıda içinde en hızlı gelişen alt sektörlerden birisi olarak kabul ediliyor. Uzmanlara göre, yetişkin bir birey günde 70 gram kırmızı et tüketmeli. Bu hesapla yüksek genç nüfus oranımızı da göz önüne alırsak 80 milyonluk nüfusumuza göre yılda ortalama kişi başı 25 kilo kırmızı et tüketmemiz gerekiyor.
Türkiye’nin iç piyasada kırmızı ette arz yetersizliğinin dört önemli kök nedeni var:
– Sürülerde gebelik oranı ve döl veriminin düşüklüğü.
– Özellikle buzağı ölümleri ve hastalık nedenleriyle yaşanan kayıplar.
– Etçi ve kombine ırk hayvan sayısının azlığı.
- Hayvan hastalıkları ile etkin mücadeledeki yetersizlik.
Bu süreçte, teşvik ve destekleme amaçlı tüm girişimlerin odağında kalite ve verimlilik olmalı. Bu gelişmelerin istenen sonucu vermesi ile besi hayvancılığı ve et üretimi için umut vaat eden bir geleceğin bizi beklediği inancındayız.
Yemde dövize bağlı istikrarsız bir piyasa hüküm sürüyor
Diğer yandan hayvancılıkta en önemli yetiştirme unsuru, kaliteli ve yeterli miktarda kaba ve kesif yem ihtiyacının karşılanmasıdır. Yurtiçi yem hammaddesi üretimi yeterli değil. İhtiyaç büyük oranda ithalat ile karşılandığından, dövize bağlı istikrarsız bir piyasa hüküm sürüyor.
- Kesif yem üretiminin %60’ı ithal girdilere dayanıyor. Çiğ süt ve kırmızı et maliyetlerini önemli ölçüde etkileyen yem fiyat istikrarı için yem sektörü desteklenmeli.
- Kaba ve kesif yem hammaddesi ihtiyacının karşılanması için hayvancılığa dayalı yem bitkisi üretimi teşvik edilmeli.
- Meraların, ihtisas sahibi üreticilere, ıslah şartıyla kiralanacağı bir düzen getirilmeli.
Öte yandan et ve süt üretimi ile ilgili olarak tüketicilerimizin aklını karıştıran bilgi kirliliği ile topyekûn mücadele gerekiyor. Nitekim ümitle ve sevinerek gördük ki bu konu Tarım Şurası kararlarına da girdi.
Öncelikle yapılması gereken dört temel iş
Sonuç olarak, halkımızın en kaliteli ve en hesaplı hayvansal protein kaynağı ile beslenmesini sağlamalı ve bunu sürdürebilmeliyiz. Bize göre, bu hedeflere ulaşabilmek için öncelikle yapılması gereken dört temel iş var:
- 1- Kayıtdışını ortadan kaldırmalıyız.
- 2- Fiyat istikrarını sağlamalıyız.
- 3- Arz-talep dengesini sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmalıyız.
- 4- Süt ve et ürünlerine yönelik bilgi kirliliğini gidermeliyiz.
Yurtiçi hayvan kaynağımızı geliştirmek ve bugün 80 milyon olan, 2023’te 87 milyon, 2050’de 105 milyon olması öngörülen nüfusumuzun hayvansal protein ihtiyacını karşılayabilmek için hayvan sayımızı artırmak, bunun için de hayvancılığa yatırım yapmak şart.
Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılı olan 2023 yılının tarım ve gıda vizyonu, toplumun sağlıklı beslenme gereksinimlerini yeterli nicelik ve nitelikte, ekonomik, ekolojik ve sosyal açıdan sürdürülebilir yollarla karşılayabilen, biyolojik çeşitliliğini koruyan ve toplumsal yarara dönüştürebilen, verimliliği artan tarım ve tarımsal sanayinin de katkısıyla, uluslararası alanda rekabet edebilen gelişmiş bir Türkiye olmalıdır. Bunun için biz SETBİR üyesi sanayici ve üreticiler, hedeflerimize inançla odaklanarak daha çok çalışacağız.”