Buğday Derneği, AB Erasmus + Programı kapsamında gerçekleştirdiği Arıları Yaşatalım projesi için Karadeniz Bölgesi’nde saha araştırması yaptı. Bölgede kaybolmakta olan geleneksel arıcılık yöntemlerinin izini süren dernek, nesillerdir süregelen yöntemlerdeki değişimleri gözlemledi ve belgeledi: Atalarımızdan kalan arıcılık yöntemleri ve uygulamaları tarihe karışmak üzere.
Ağaç kovanlarda artık bal üretilmiyor
Buğday Derneği, kaybolmakta olan geleneksel arıcılık yöntemlerinin izini sürmek üzere son olarak Karadeniz bölgesinde, Kabaca Köyü (Murgul/Artvin), Esenkıyı (Hopa/Artvin), Dereüstü Köyü (Kemalpaşa/Artvin) ve Kamilet Vadisi’nde yapmış olduğu ziyaretlerde, bölgede çoğunlukla fenni (modern) kovanlara geçilmiş olduğunu, az da olsa ağaç ve kayalara monte edilmiş kara kovan bulunduğunu tespit etti. Bu az sayıdaki geleneksel kovanlar, artık bal yapımı yerine, oğul zamanı kılavuz takibi ve oğul yakalamak için kullanılıyor.
Bölgedeki arıcılık yöntemleri ve arıcılığa dair bilgiler aile üzerinden aktarılıyor ancak yeni nesil, arıcılıkla çok ilgilenmiyor. Kadim bilgi, yeni nesillere aktarılamadan kayboluyor. Her arıcının ortalama 200 kovanı var ve bal üretimini fenni kovanlarda yapıyorlar. Aslında kütük kovanların (kara kovan) varroa gibi hastalıkları barındırmayacağını düşünüyorlar, ancak kontrol ve kullanım kolaylığı nedeniyle tamamı fenni kovanlara geçmiş durumda.
Hastalıklarla mücadelede kadim bilgi yerini kimyasal ilaçlara bırakıyor
Saha araştırması sonuçlarına göre, bölgedeki arıcıların yaşadıkları en önemli sorunlar varroa paraziti ve Amerikan yavru çürüklüğü hastalıkları. Varroa ile mücadelede oldukça etkin olan kendir bitkisi daha önce kullanılsa da, kendir yetiştiriciliği yasaklandığı için, arıcılar artık ticari ilaçları kullanmayı tercih ediyor. Kendir, sadece varroa hastalığına karşı değil, ona benzer virütik ve bakteriyel hastalıklara karşı da kullanılıyordu; hem kovanların etrafına ekiliyor, hem de dumanı kovana verilerek arılar dezenfekte ediliyor ve arıların direnci yükseltiliyordu. Amerikan yavru çürüklüğü hastalığı da, varroa kadar olmasa da, sıklıkla görülüyor ve çözüm olarak antibiyotik tercih ediliyor.
Arıcıların en büyük problemlerinden biri de ayılar. Balı çok seven ayılar, ciddi şekilde kovanlara ve arılara zarar veriyor. Arıcılar ayıları uzak tutmak için korkuluk yerleştiriyor, su ile çalışan ve periyodik sesler çıkaran aletler kullanıyorlar. Bununla birlikte kovanlarını yüksek dallara yerleştiriyor ve ayıların tırmanmasını engellemek için ağaçların gövdelerini varillerle kaplıyorlar.
Bazı Arı Dostu Uygulamalar Hala Devam Ediyor!
Bölgedeki arıcıların tamamı, ülkemizdeki yaygın ve yanlış uygulamanın aksine, balın hepsini almak yerine arıların payını onlara bırakıyorlar. Böylece arılar doğal yöntemlerle, kendi ürettikleri balla besleniyorlar. Az da olsa, yetmediği durumlarda besleme de yapılıyor.
Arıcılar, kolonilerinin oğul vermesini çok önemsiyor. Bu şekilde koloninin gençleşeceğine inanıyorlar. Oğullarını sıkı şekilde takip ediyor ve bunun için kütük kovanları kullanıyorlar.
Arıcılar, hastalıklara karşı önlem olarak bölgeye dışarıdan arı sokmamayı ve kendi arılarını gezdirmemeyi tercih ediyorlar. Bu yöntemle bölgeye hastalıkların girmesini engellemeye çalışıyorlar.
Arı dostu yöntemler yaşatılmalı ve yaygınlaştırılmalı
Buğday Derneği, arıları bal üreten işçiler olarak görmek yerine, arı odaklı, arılara ve çevreye zarar vermeyen geleneksel ve ekolojik arıcılık yöntemlerinin yaşatılması ve yaygınlaştırılması gerektiğini söylüyor. Arıları Yaşatalım projesinin en önemli hedeflerinden biri, ülkemizdeki arı dostu, geleneksel ve ekolojik arıcılığa dair bilgi eksikliğini ortadan kaldırmak. Dernek, Türkiye içinde ve yurt dışında yapmış olduğu gezi/araştırmaların neticesinde bu bilgi eksikliğini ortadan kaldıracak kapsamlı bir web sitesi ve eğitim programı hazırlığı içerisinde. Eğitim videoya çekilerek daha sonra online olarak web sitesinden paylaşılacak.
Uluslararası Ekolojik Arıcılık Konferansı, 9 Aralık’ta
Derneğin, proje ortaklarıyla birlikte düzenlediği Uluslararası Ekolojik Arıcılık Konferansı, 9 Aralık’ta Bornova Belediyesi Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek. Konferansta, Türkiye’de ilk defa arı odaklı, arılar ve ekosistem için bütüncül arıcılık ve ekolojik arıcılığın temelleri tartışılacak, Türkiye ve dünyadan ilham veren örnekler aktarılacak.