Patojen bir mikroorganizma veya onun ürettiği toksin ile ve/ veya kimyasal maddelerle kontamine olmuş gıda ve/veya suyun tüketilmesi sonucu ortaya çıkan hastalıklar gıda kaynaklı hastalıklar olarak adlandırılmaktadır.
Gıda işletmecisi, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunun “Gıda ve Yem Güvenilirliği, Sorumluluklar, Gıda Kodeksi, Etiketleme ve İzlenebilirlik, Sunum ve Reklâm, Tüketici Haklarının Korunması” başlığı altındaki hükümlere (21-24. maddeler) uygun faaliyet göstermek zorundadır. Buna göre; gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili kendi faaliyet alanının her aşamasında bu kanunda belirtilen gıda güvenilirliği şartlarını sağlamak, bunu doğrulamak ve yasal gerekliliklere uygun koşullarda ürünlerin piyasaya arzından sorumludur.
Gıda Kontrol Görevlileri tarafından Gıda Kaynaklı vaka/salgın ihbar ve şikayetlerde, Gıda Kaynaklı Hastalıklara İlişkin Resmi Kontrol Prosedürü’ne göre resmi kontroller yapılmaktadır. Buna göre;şikayete konu olan aynı parti numaralı/üretim tarihli gıdalardan ve/veya risk teşkil edebilecek hammaddelerden numune alınır, hammadde tedarikçilerine yönelik geri izleme yapılmakta, çalışanların gıdayla taşınabilecek hastalık taşıyıp taşımadığına dair sağlık raporu talep edilmekte ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde şartların uygunluğu denetlenmektedir.
Gıda kodeksine aykırı ürün tespiti halinde 21-5’e aykırılıktan 40/d’sine göre 22 bin 742,00 TL idari yaptırım cezası uygulanmaktadır. Bu kadar yüksek meblağlar ödemek yerine, İşletme yetkililerin tüketime sundukları gıdaların halk sağlığı ve tüketici menfaatlerini korunması prensibine uygun şekilde faaliyet göstermeleri, teknik destek almaları, faaliyet konularına göre eğitim almış meslek mensuplarının istihdamını sağlamaları daha uygun olacaktır.
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 186. maddesinde ►Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar◄bölümünde bir tehlike suçu şeklinde düzenlenmiştir.
“Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye «Bir yıldan beş yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar adlî para cezası» uygulanmaktadır.”
Gıda zehirlenmesine maruz kalan kişi, “Taksirle Bir veya Birden Fazla Kişinin Yaralanmasına Neden Olma” suçundan Sulh Ceza veya Asliye Ceza mahkemelerine başvuruda bulunmalıdır. Bu süreçte, mahkeme tarafından “Bilirkişi” görüşüne başvurulur. Dava konusu hakkında, özel ve teknik bilgilere dayanılarak hazırlanan Bilirkişi Raporu mahkemeye bildirilir. Dava dosyasındaki diğer deliller gibi bilirkişi raporunun bağlayıcılığı mahkemenin takdirine bırakılmıştır. Hakimler çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişiye başvurdukları için genellikle kararlarını da bilirkişi raporlarına dayandırmaktadırlar.
Adli yargı sürecinde, Bilirkişi Raporlarının dava sürecine önemli etkisi olacağından, Gıda Mevzuatına hakim meslek mensuplarının “Bilirkişi” olarak görevlendirilmesi de davanın seyri ve meslek etiği açısından önem arz etmektedir. Emsal teşkil edecek kararlar, gerçekten tüketici sağlığına öncelik vererek üretim yapan işletmelerin yaşadığı haksız rekabetin de önüne geçilmesinde vesile olacaktır.
Son yıllarda giderek artan gıda ürünlerinde yüz kızartıcı suçların, sadece 5996 sayılı kanunun ilgili maddeleri ve Kabahatler Kanununa göre değişen yıllık tutarı hesaplanarak uygulanan idari para cezalarının caydırıcı olmadığı görülmektedir. “Değiştirilmiş gıdalar” kavramı ile ifade edilen aykırılıkların “Yüz Kızartıcı Gıda Suçları” boyutunda ele alınıp gıdada sahtecilik, taklit ve tağşiş yapanların ticari faaliyetlerine men kararlarının alınması halinde, mevzuata uygun yapan üreticilerin hakkı ve toplum sağlığı korunabilir.
Referanslar
- Özçakmak S. ve Var I., 2019. Yasal mevzuat çerçevesinde Gıda Güvenilirliği. ISBN: 978-605-5267-50-6. Sidaş Meyda Yayıncılık, İzmir. Yayın No:062-1B.
- Özçakmak, S., 2018. Tüyap Gıda Fuarı 2018-Samsun etkinlikleri için hazırlanan Gıda zehirlenmeleri üzerine el broşürü.
- Serinken M., Türkçüer İ., Acar K. Ve Özen M., 2011. Acil servis hekimleri tarafından düzenlenen adli raporların eksiklik ve yanlışlıklar yönünden değerlendirilmesi. Ulus Travma Acil Cerrahi Dergisi, 17(1):23-8.
- Sırma, N., 2019. Yüz kızartıcı gıda suçları Organize Suçları Aratmıyor. https://www.yasamicingida.com/konuk-yazar/yuz-kizartici-gida-suclari-organize-suclari-aratmiyor/
- TCK, 2004. Türk Ceza Kanunu. Kanun No. 5237 26.09.2004 tarihli. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.httml ml