Sağlıklı vücut ağırlığı bireylerin kendine göre belirledikleri en düşük ağırlık değil; cinsiyet, boy, yaş ve kalıtımsal özellikler gibi birçok etkenin bir arada değerlendirildiği kişi için en uygun olan ağırlıktır. Sağlıklı ağırlığa ulaşmak ve korumak sağlıklı yaşamın temel unsurudur. Her birey için uygun olan vücut ağırlığının fazlasına veya azına sahip olmak sağlık sorunları riskini artırır veya sağlığı bozar.
Sağlıklı vücut ağırlığının korunması, ağırlığın sürekli değişiminin önlenmesi sağlığın korunması açısından büyük önem taşır. Vücut ağırlığı kişiden kişiye değişiklik gösterir. Günümüzde şehirleşme ve ekonomik gelişmeler, yaşam biçiminde ve beslenme şeklinde değişimlere yol açmıştır. Bu değişimlerin neden olduğu en önemli sorunlardan biri de obezitedir. Obezite, vücutta aşırı yağ depolanması ile ortaya çıkan, sağlık sorunlarına neden olabilen enerji metabolizması bozukluğu olup; sedanter yaşam, fiziksel aktivite yetersizliği ve sağlıksız beslenme gibi modern yaşantının bir sonucu olarak da görülmektedir.
Beden kütle indeksi (BKİ), vücut ağırlığının ve vücut ağırlığına bağlı sağlık sorunları riskinin olup olmadığını değerlendirmek üzere kullanılan bir yöntemdir. Boy uzunluğu ve vücut ağırlığına dayalı bir indeks olan BKİ, toplum düzeyinde şişmanlığı ve şişmanlık riskini tanımlamaktadır. BKİ, vücut ağırlığının (kg cinsinden) boy uzunluğunun (metre cinsinden) karesine bölünmesiyle hesaplanır [BKİ: vücut ağırlığı (kg) / boy uzunluğu (m)2].
Yetişkinlerde Beden Kütle İndeksinin (BKİ) değerlendirilmesi:
Peki, tek başına vücut ağırlığını değerlendirmek, vücut ağırlığının sağlıklı olup olmadığını gösterir mi?
Bunun yanıtı, maalesef ki hayır! Vücut ağırlığı kadar vücut yağının hangi bölgede yer aldığı ve miktarının da göz önüne alınması gerekmektedir. Bu nedenle, BKİ ile birlikte bel çevresinin de değerlendirilmesi önemlidir.
Bel çevresi değeri, abdominal (karın çevresi) yağ dokusunu yani organların yağlanmasını yansıtır. Bu ölçümden elde edilen değer yüksek ise sağlık riskleri de artar.
Tablo 3.2. Yetişkinlerde bel çevresi ölçümünün değerlendirilmesi
Android/Elma Tip ve Jinoid/Armut tip Şişmanlık Nedir?
Vücutta yağ miktarının vücudun üst kısmında toplanması (Android/Elma Tip/Erkek tipi) hastalık riskinin arttığını gösteren bir durumdur. Vücudun alt bölümünde (kalçalarda) toplanan şişmanlık türünde (Jinoid/Armut tip/Kadın tipi) ise hastalık riski daha azdır.
Android tip şişmanlık yani vücut yağının üst kısımda toplanması kalp hastalıkları, hipertansiyon, diyabet ve bazı kanser türlerine (meme, kolon gibi) yakalanma riskini artırır.
Unutmamak gerekir ki, yaşam boyunca vücut ağırlığındaki artışı önlemek ve sağlıklı vücut ağırlığını korumak önemlidir. Şişmanladıktan sonra normal vücut ağırlığına ulaşmak uzun süre alır ve büyük çaba gerektirir.