Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan yeni bir rapor, 1968 yılından beri uygulanmakta olan şeker kotasının bu yıl Ekim ayı sonu itibari ile kalkmasının ardından AB şeker pazarının yeniden şekilleneceğine dikkat çekiyor. Raporda, kotaların kalkmasının ardından AB’de şeker üretimin artacağı, 2030 yılında AB şeker ihracatının yaklaşık iki katına çıkacağı, ithalatın ise neredeyse yarı yarıya azalacağı tahminlerine yer veriliyor.
Avrupa Komisyonu tarafından geçen hafta (18-19 Aralık) düzenlenen Avrupa Birliği Tarımın Geleceği Konferansı; Avrupa Birliği kurumları, hükümetleri, uluslararası organizasyonlar, pazar uzmanları, düşünce kuruluşları ve sivil toplumu örgütleri temsilcilerinin ve akademisyenlerin Avrupa tarımının gelecek on yılını tartışma fırsatı sundu. Konferansın ikinci gününde Komisyon tarafından yayımlanan AB Tarımın Geleceği 2017-2030 Raporu katılımcıların bilgisine sunuldu.
Avrupa Komisyonu tarafından Ortak Araştırma Merkezi desteği ile hazırlanan rapor, Avrupa Birliği’nin başlıca tarımsal emtia pazarlarının geleceğini ve Birliğin tarımsal gelirini mercek altına alıyor. Raproda incelenen emtialar arasında; şeker, hububat, pirinç, süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri, zeytinyağı, şarap, meyve ve sebzeler yer alıyor.
Kotanın bitişi: Dönüm noktası
2017 yılı Eylül ayı sonu itibari ile Avrupa Birliği’nde şeker ve nişasta bazlı şeker olan izoglukoz kotalarının kalkması nedeniyle mevcut pazar yılı Avrupa Birliği şeker sektörü açısından bir “dönüm noktası” olarak kabul ediliyor. Komisyon tarafından hazırlanan raporda kotaların kalkmasının tüm Avrupa şeker pazarının yeniden şekillenmesine neden olacak yapısal değişiklikleri beraberinde getirdiğine dikkat çekiliyor. Kotaların kalkması ile aynı zamanda Avrupa şeker pazarının dünya şeker pazarındaki rekabetçi konumunu da yeniden şekillendirmesi bekleniyor.
Rapora göre, orta vadede AB şeker üretiminin kota rejiminde geçen son beş yıla oranla %12 artış göstermesi bekleniyor. AB’de fiyatların daha düşük olmasının ise AB ve dünya beyaz şeker fiyatları arasındaki farkın azalmasını sağlayacağı, dolayısıyla AB beyaz şeker ithalatının yarıya ineceği, ihracatın ise iki katın çıkacağı tahmin ediliyor.
Dünya şeker tüketimi artarken AB şeker tüketimi baskı altında
Nüfus artışı ve dünyanın büyük bir bölümünde kişi başı tüketimin artması nedeniyle dünya genelinde şeker tüketimi son on yılda devamlı bir büyüme sergiledi. Raporda 2030 yılına kadar da bu gidişatın devam edeceği ve 2016/2017’de 23 kilogram olan kişi başı tüketimin 2030 yılında 26 kilograma çıkacağı tahminine yer veriliyor. Başta Hindistan, Çin ve Pakistan’ın bu büyümeye yöne vermesi bekleniyor.
Rapora göre AB’de şeker tüketimi ise değişen tüketici tercihleri nedeniyle baskı altında. AB’de tüketiciler açık bir şekilde daha doğal, çevre dostu ve daha sağlıklı gıdaları tercih etme eğiliminde. Dolayısıyla tüketicilerin ürünlerin şeker içeriği ile ilgili mevcut kaygıları artış gösteriyor.
Tüketici tercihlerindeki değişimi göz önüne alan pek çok gıda şirketi ise ürünlerinde ilave şeker kullanımını azaltma yoluna gidiyor. Şirketlerin kullandıkları şeker miktarını azaltarak ürün reformülasyonuna yönelmesi aşamasında nişasta bazlı bir şeker olan izoglukoz önemli bir rol oynuyor. Dünya genelinde izoglukoz kalorili tatlandırıcı tüketiminin %7’sini oluştururken, AB’de tüketimdeki payı %4 seviyesinde. Ancak rapora göre AB’de izoglukoz üretim kotasının kalkması ile bu durum gelecekte tersine dönebilir. Raporda, 2030/2031 döneminde şeker ikamesi olarak izoglukoz tüketim payının %9 seviyesine ulaşacağı öngörülüyor.
Raporda AB’de 2017/2018 döneminde 18,5 milyon ton olacağı tahmin edilen şeker tüketiminin 2030/2031 dönemine kadar %5 oranında düşüş göstererek 17,5 milyon tona gerileyeceği öngörülüyor. Diğer yandan 0,8 milyon ton olan beyaz şeker ikamesi izoglukoz tüketiminin 2030/2031 döneminde 1,8 milyon tona çıkacağı tahmin ediliyor.
Dünya beyaz şeker üretimi artmaya devam ediyor
2017/2018 üretiminden beklenen verim dünya şeker üretiminin tekrar artı değerlere çıkacağı yönünde. Bu durumun önemli bir değişiklik olmadığı sürece devam etmesi bekleniyor. Hatta artan küresel talebin karşılanması amacıyla dünya şeker üretiminin daha da artması ve rapora göre %27 oranında artışla 2030 yılında 228 milyon tona ulaşması bekleniyor. Özellikle Brezilya ve Tayland’ın artan şeker kamışı ekim alanları ile bu üretim artışında önemli bir rol oynayacağı tahmin ediliyor.
Dünya üretim açığı dünya şeker fiyatlarının hızla artmasına ve Londra borsası No 5 beyaz şeker fiyatının bir yıl öncesine göre ton başına 100 Avro artış göstererek 2016/2017’de 445 Avro’ya yükselmesine neden olmuştu. Ancak üretimde beklenmeyen artış Şubat 2017’de 513 Avro/ton’a yükselen beyaz şeker fiyatının Eylül ayında 310 Avro/ton’a kadar gerilemesini sağlamıştı. Raporda gelecek aylarda dünya şeker fiyatlarının istikrarlı hale geleceği öngörülüyor.
Raporda 2017/2018’in ilerleyen döneminde dünya şeker fiyatlarının düşük bir seviyede kalacağı öngörülüyor. Ayrıca 2030 yılında da dünya şeker fiyatlarının 360 Avro seviyesinde olacağı taminine yer veriliyor.
Kotanın ardından AB’de üretim güçlü bir artış gösterecek
16.8 milyon ton beyaz şeker üretimi le 2016/2017 dönemi AB açısından ortalama bir üretim yılı olmuştu. Rapora göre, 1 Kasım 2017 tarihi itibari ile kotaların kalkması ile 2017/2018 dönemi AB beyaz şeker üretimi 20,5 milyona tona ulaşacak. AB, Dünya Ticaret Örgütünün 1,4 milyon tonluk ihracat sınırlamasına artık tabi olmadığından üretim fazlasının bir kısmının ihraç edilmesi, bir kısmının ise stoklanması bekleniyor. 2012 ve 2016 yılları arasında ortalama 1,3 milyon ton olan AB şeker ihracatı, rapora göre 2030 yılında iki katına çıkarak 2,6 milyon tona ulaşacak.
Diğer yandan ithalatın ise AB ve dünya şeker fiyatları arasındaki farkın azalması ile büyük ölçüde düşüş göstermesi bekleniyor. Rapora göre 2012 ve 2016 yılları arasında ortalama 2,9 milyon ton olan beyaz şeker ithalatı gelecekte yıllık 1,4 milyon ton civarına gerileyecek.
Dolayısıyla kota sonrası dönemde AB’nin şeker ihracatçısı konumuna geleceği tahmin ediliyor.
İlk etapta güçlü bir üretim artışı ile AB şeker üretiminin 2030 yılında 18,9 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu rakam, kota rejiminde geçen son beş yıllık ortalama üretimden %12 oranında daha fazla. AB’de pancar şekeri ekim alanı 2017/2018 döneminde artış gösterse de devam eden verim artışı sonucu gelecekte ekim alanlarının azalacağı tahmin ediliyor.
İzoglukoza uygulanan üretim kotasının da kalkması ile azami 0,7 milyon ton olan izoglukoz üretiminin 2030 yılında 1,9 milyon tona ulaşması bekleniyor. Kota sonrası dönemde şeker pazarı stabil hale geldikten sonra izoglukozun özellikle şeker açığı yaşayan ve nişastalı ürün arz fazlasına sahip bölgelerde “rekabetçi” olması bekleniyor.