Salgın nedeniyle işin durması halinde (zorlayıcı sebep halinde) işçiye ücret ödenir mi? Evden (homeoffice) çalışma durumunda ücretlendirme nasıl olur? İşte, corona virüsün çalışma hayatımıza etkileri, işverenin üzerine düşen yükümlülükler ve işçi hakları…
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Corona virüs salgın hastalığı dalga dalga tüm dünyaya yayıldı. Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemi ilanı sonrası küresel kriz haline geldi ve en önemli konulardan biri ekonomi, işçi hakları ve işsizlik oldu. Salgın hastalık birçok alana sirayet etti. Bu anlamda en çok değişimin ve etkileşimin görüldüğü alan hiç kuşkusuz iş hayatı oldu. Çalışma koşulları hem işçi hem de işveren açısından birtakım bilinmezlikler içerisine girdi ve bu alanda birçok soru ve sorunlar türedi.
Corona virüs salgını nedeniyle işin durması halinin İş Kanunun 25. Maddesine göre zorlayıcı sebep olduğunu belirten Avukat Çiğdem Dilek işçi ve işveren açısından durumu şöyle yorumladı:
“Corona virüs gibi zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde işçi ve işverenin hakları nelerdir?” diye sorarsak yanıtımız şu olur:
Öncelikle şunu ifade edelim ki hukukumuzda işçi lehine yorum ilkesi vardır. Ancak şunu unutmamak gerekir ki Corona virüs salgını tarihte görmediğimiz kadar etkili ve yaygın bir salgındır. İşçi için olduğu kadar işveren içinde çok zor ve ekonomik sonuçları çok ağır olan bir durumdur. Ve bu yüzden her iki tarafında anlayışlı olması gereken bir dönemden geçiyoruz. İş Kanunu 24.’üncü maddesine göre işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi; İş Kanunu 25.’inci maddesine göre düzenlenen işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde işveren iş sözleşmesini haklı nedenle sona erdirebilmektedir. Bu durum “Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği” hakkında yönetmelik’in 3/h maddesinde; “Zorlayıcı sebep: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları..’’ şeklinde ifade edilmiştir.
Salgın nedeniyle işin durması halinde (zorlayıcı sebep halinde) işçiye ücret ödenir mi?
İşçinin çalıştığı iş yerinde, bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde veya işveren açısından; işçiyi, iş yerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin varlığı halinde, çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bir haftalık bekleme süresi içinde her gün için yarım ücret ödenir.
Zorlayıcı sebebin, bir haftadan fazla süre devam etmesi halinde işverence iş sözleşmesi haklı nedenle feshedebilmektedir. İşverence feshedilen iş sözleşmesi neticesinde diğer şartların sağlanması halinde işçi Kıdem Tazminatına hak kazanacaktır. Bu durumda işçiye Kıdem Tazminatının ödenmesi gerekmektedir.
İş Sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesi halinde işçi haklı nedenle derhal fesih sonrasında Kıdem Tazminatına hak kazanacaktır.
İşverenin haklı nedenle fesih hakkının kullanabilmesi için beklemesi gereken bir haftalık sürenin sonunda da işveren, isterse fesih hakkını kullanmayarak zorlayıcı sebebin ortadan kalkmasını bekleyebilir. Bu durumda taraflar arasında imzalanan iş sözleşmesi askıda kalacaktır. Bu süre zarfında işverenin işçiye herhangi bir ücret ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Zorlayıcı sebep halinde işçi “kısa çalışma ödeneği”ne başvurabilir
Kısa Çalışma; üç ayı geçmemek üzere; işyerinde çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak; en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasını ifade etmektedir. Kısa çalışma yapılabilecek haller kanun hükmünde açıkça düzenlenmiş olup bunlar; “Genel Ekonomik Kriz, Sektörel Kriz, Bölgesel Kriz ve Zorlayıcı Sebepler”dir. Kısa çalışma ö3deneği içim kuruma yapılan başvuru onaylandığı takdirde çalışanlardan kısa çalışma ödeneği almaya hak kazanan işçilere son 12 aylık prime esas kazanç ortalamalarına göre işsizlik sigortası fonundan 1.765,80 ile 4.414,50 TL arasında aylık kısa çalışma ödeneği verilecektir. Kısa çalışma ücretinin süresi 3 ayı aşmamak üzere çalışma süresi kadardır. Kısa çalışma şartları, kanun ile düzenlenen bir müessese olması sebebiyle kısa çalışma uygulamasında işçinin muvafakati gerekmez. İşçilere bu kapsamda kısa çalışma ödeneği ödenmesi ve sigorta primlerinin yatırılması hizmetleri sağlanır.
Evden (homeoffice) çalışma durumunda ücretlendirme nasıl olur?
Uzaktan (Evden) Çalışma; öncelikle işin evden çalışmaya elverişli olması ve işçiyle işverenin bu konuda anlaşması gerekir. Evden çalışma durumunda işçinin işyerinde çalışmasından farklı değildir ve ücrete hak kazanır.
İşveren işçiyi ücretsiz izne çıkarabilir mi?
İşveren’in Ücretsiz İzin Teklifinde Bulunması Halinde; İş Kanun’unun 22. Madde hükmüne göre işveren iş sözleşmesinde esaslı değişiklik yapabilmesi için; bu durumun işçiye yazılı olarak bildirilmesi ve altı iş günü içerisinde işçinin yazılı muvafakatinin alınması gerekir.
İşçi ile işveren anlaşarak ücretsiz izne çıkarıldığı takdirde iş sözleşmesi askıya alınmış demektir. İşçiye bu süre boyunca SGK primi ödenmez. Ve süre kıdemden sayılmayacağı için kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
İşverenin, onayı olmadan tek taraflı olarak işçiyi izne çıkarması tek taraflı bir işten çıkarma olduğundan; İşçi, kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanacağı gibi, işe iade davası da açabilecektir.
İş Yerinde Çalışan İşçinin Corona virüs salgın hastalığına yakalanması halinde işçi veya İşverenin İş Sözleşmesini Feshetmesi;
Bu durumda işçi ve işverenin İş Kanunu’nun 24 ve 25. Maddelerine göre iş akdini haklı nedenle feshetme hakkı bulunur. Şartlar oluşmuşsa işçi kıdem tazminatına hak kazanır.