Kurucusu olduğu Yöresel Ürünler Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı “YÜciTA” ile sadece ülkemizde değil dünyada da coğrafi işaretler konusunda söz sahibi isimlerden biri olan Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, “Coğrafi işaret tescili, bu işin sadece yüzde 5’idir, asıl mesele yönetişim ve denetimdir” diyor. YÜciTA ve Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası’nın 4-5 Ekim tarihlerinde gerçekleştireceği “Coğrafi İşaretlerde Afyonkarahisar Buluşması” çalıştayı, coğrafi işaretler konusunda ülkemizin yaşadığı bu büyük sorununa odaklanıyor.
Coğrafi İşaretler sistemi alanında ülkemizin en önemli sivil aktörü olan Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA), Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) işbirliği ile 4-5 Ekim tarihlerinde “Coğrafi İşaretler’de Afyonkarahisar Buluşması” başlıklı uluslararası bir çalıştay düzenleniyor. ATSO ev sahipliğinde Afyonkarahisar’da gerçekleşecek çalıştay, yurt içinden ve dışından pek çok konuşmacı ve konuğu bir araya getirecek.
Çalıştay’ın Açılış Konferansı’nı “Birlikten Güç Doğar: Dünya Coğrafi İşaretler İttifakı, OriGIn” başlığıyla, OriGIn Yönetim Kurulu Başkanı Claude Vermot- Desroches verecek.
Prof. Dr. Tekelioğlu: Afyon Buluşması büyük önem taşıyor
Çalıştay öncesi YÜciTA Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Afyonkarahisar’da gerçekleştirecekleri etkinlik hakkında bilgiler paylaştı. Afyonkarahisar Coğrafi İşaretler Buluşmasının, YÜciTA için büyük anlam taşıdığını söyleyen Prof. Dr. Tekelioğlu; şöyle konuştu:
“Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın gerçekleştirildiği bu kutsal topraklarda Türkiye için çok değerli bir uluslararası etkinliği düzenlemenin mutluluğunu yaşıyoruz. Bu nedenle Seminer ortağı ve ev sahibi Afyon Ticaret ve Sanayi Odası’na, Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Hüsnü Serteser’in şahsında çok teşekkür ederiz.
Bizi mutlandıran ikinci husus YÜciTA’nın kuruluşundan bu yana 12. Çalıştayını da başarı ile gerçekleştiriyor olması. Bilindiği gibi ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda iki çalıştay yapıyoruz. Bu çalıştaylarda mutlaka uluslararası bir seminer ya da sempozyum yer alıyor. Kayseri dışında bütün çalıştaylarımız uluslararası katılımlı oldu. Bu etkinliklerin finansmanını sağlayan tüm paydaşlarımıza Coğrafi İşaretler konusundaki duyarlılıkları nedeniyle ülkem adına yürekten teşekkür ediyorum. Takdir edeceğiniz gibi bir oluşumun sürekliliğini sağlamak özellikle bizim ülkemiz koşullarında son derecede güçtür. Gönüllülük esasına dayanan araştırma ağımız YÜciTA bunu bugüne kadar başarmıştır. Bu başarının altında yatan; Coğrafi İşaretlere olan büyük tutkumuz, sonsuz ülke sevgimiz ve büyük YÜciTA dayanışmasıdır.
Üçüncü mutluluk kaynağımız, Afyonkarahisar’da YÜciTA’nın yeni yaşını kutlayacak olmamızdır. Kurtuluş savaşımızın kazanıldığı topraklarda YÜciTA 7. yaşına girecek. Bu da bize büyük onur veriyor.”
“Tescil sahipleri hem ilgisiz hem de bilgisiz”
“Afyonkarahisar buluşması zamanlaması bakımından son derecede anlamlı. Bilindiği gibi 6769 sayılı ‘Sınai Mülkiyet Yasası’ ile Coğrafi İşaretler alanında ülkemizde yeni bir dönem başladı. Yasanın getirdiği önemli yenilikler çerçevesinde ‘Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanlığı’ tarafından birtakım uygulamalar da yaşama geçirildi. Örneğin 10 Ocak 2018 tarihinde amblem kullanılma zorunluluğu getirildi ve bu husustaki Yönetmelik de Resmi Gazete’de yayınlandı. Ancak aradan geçen 8 aya rağmen bu konuda anlamlı bir gelişme ne yazık ki yaşanmadı.
Buradaki temel sorun tescil sahiplerinin ‘Coğrafi İşaret Yönetişimi’ni tanımamalarından kaynaklanıyor. Biraz öncede belirttiğim gibi 6769 Sayılı Yasa, tescil sahiplerinin tescilden doğan haklarını belirttiği halde, sorumlulukları ile ilgili hiçbir şey söylemiyor. Bu nedenle sistem şu anda önemli bir blokaj yaşıyor ve bunun acilen aşılması gerekiyor. Bu da tescil sahiplerine sorumluluklarını hatırlatan ivedi bir yasal düzenlemeden geçiyor.
Afyonkarahisar Buluşması, Coğrafi İşaret yönetişimi konusunda Türkiye’ye çok önemli ipuçları verecek. Zira bu konunun Avrupa Birliği’nde en iyi uygulandığı Fransız Comté peyniri izleyenlere sunulacak. YÜciTA “Coğrafi İşaret Yönetişimi” konusunda yıllardır sürdürdüğü mücadelesini Türkiye’nin buna en fazla ihtiyaç duyduğu bir anda tekrar gündeme getirmiş olmanın mutluluğunu yaşıyor.
Son 3 ay ülkemizin değişik bölgelerindeki 8 Coğrafi İşaret üzerinde araştırma yaptım. Genelde durum çok üzücü. Tescil sahipleri hem ilgisiz hem de bilgisiz. Afyon’da sizlere çok önemli şeyler söyleyeceğim.”
Asıl sorun “Yönetişim” ve “Denetim”
Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu ülkemizde yapılan coğrafi işaretler çalışmaları hakkında bilgiler vererek, bazı saptamalarını da gündeme getirdi. Ülkemizde bu alanda çalışmaların 23 yıldan beri yürütüldüğünü ancak bu sürecin sadece tescil ile geçtiğini dile getiren Prof. Dr. Tekelioğlu, oysa bu alanda ‘tescil’ sürecinin tüm çalışmaların yüzde 5’ini oluşturduğuna, kalan yüzde 95’lik büyük kısmın ise ‘yönetişim’ ve ‘denetim’ süreçleri olduğuna dikkat çekti. Asıl sorunun bu noktada ortaya çıktığını vurgulayan Prof. Dr. Tekelioğlu, şöyle devam etti:
“Tescil başvuruları furyaya dönüştü”
“Coğrafi işaret tescil süreçleri, meslek kuruluşları ve belediyeler tarafından sürdürülmekte ve sonuçlandırılmaktadır. Coğrafi işaretler adına olumlu gözüken bu durum aslında ciddi sorunları da beraberinde getirmektedir. Her şeyden önce tescil başvuruları bir furya haline dönüşmüştür. Halen 375 ürüne tescil alınmıştır. Tescillerini bekleyen birçok başvuru bulunmaktadır. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda yer alan ‘Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı’ kitabında tescil alanların tescilden doğan hakları belirtilmiştir. Ancak Kanun’da bu kurumların sorumluluklarına ait hükümler yer almamaktadır. Coğrafi işaretler dünyada ve özellikle Fransa gibi Avrupa ülkelerinde çok ciddiye alınmaktadır. Oralarda bu faaliyetleri yürütenler tescil sahibi kuruluşlar olup yönetişim ve denetim süreçlerini başarıyla yürütmektedirler. Bu çalışmalarla hem üretici hem de tüketici korunmaktadır. Yani ‘sözde değil özde ilgi ve çalışma’ söz konusudur.”
Diğer yandan, her geçen gün küçük bir köye dönüşen dünyada ulusal tescil yetmediğini ve uluslararası tescil çalışmalarına gerekli önem verilmesi gerektiğini dile getiren Prof. Dr. Tekelioğlu, “Şu anda Antep Baklavası, Aydın İnciri ve Malatya Kayısısı olmak üzere ülkemizin sadece üç ürünü AB tescillidir. Oysa bizim yedide birimiz büyüklükte olan Yunanistan’ın AB’nden alınmış tam 106 tescili bulunmaktadır. Uluslararası arenada ticari faaliyetler için oralarda geçerli coğrafi işaret tescillerinin önemi ortadadır” dedi.
“Coğrafi İşaretler köken bölgelerinin kırsal kalkınmasına damgalarını vurmuşlardır”
Kırsal kalkınmada Coğrafi İşaretlerin önemini dünyadan örnekler ile anlatan Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, “Cİ’in özelikle yaratmış oldukları istihdam ve gelir bakımından kırsal kalkınmadaki rolleri son derecede önemlidir. Sözgelimi İtalya’da 13. asırdan beri korunan ve ülkenin en önemli Cİ’inden biri olan Parmezan peyniri değer zincirinde çalışan 50.000 kişi ve yıllık 2,5 milyar avroya ulaşan cirosuyla üretim bölgesine (Parma, Reggio Emilia, Modena, Bologna ve Montava) müthiş bir dinamizm vermektedir.
Aynı şekilde Fransa’da 636 nüfuslu Roquefort köyünde üretilen ve Combalou doğal mağaralarında olgunlaştırılan Roquefort peyniri değer zincirinde 10 bin kişi çalışmaktadır. 14. asırdan beri korunan Roquefort yıllık ortalama 350 milyon avro değerindeki üretimiyle köken adı bölgesinin en büyük ekonomik gücüdür.
Fransa Juraları’nda üretilen bir diğer Fransa Cİ’i Comté peyniri yarattığı 10 bin kişilik istihdamla hayvancılığın dışında bir başka ekonomik faaliyetin yapılamadığı bu dağlık bölgenin ekonomik motorudur.
Cİ ve kırsal kalkınma konusunda Fransa’nın Cognac’ı, İtalya’nın Melinda elması, Fas’ın Argan yağı, Jamaika’nın Blue Mountain kahvesi ve ABD’nin Florida portakalları ile ülkemizden Ege Sultani üzümü, Ege inciri ve Ezine peyniri de örnek gösterilebilir. Bu Coğrafi İşaretler köken bölgelerinin kırsal kalkınmasına damgalarını vurmuşlardır” diye konuştu.
Her Şey Türkiye İçin
Ülkemizde Coğrafi İşaretler (Cİ) sisteminde çalışmalar yürüten YÜciTA amacını, “Türkiye’de yöresel ürünlerimizi koruyabilmek için ideal bir coğrafi işaretler sisteminin kurulabilmesi, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal kalkınmanın desteklenmesi ve kültürel ve biyolojik çeşitliliğin korunması konusunda çaba harcamak ve bu amaçlar doğrultusunda farkındalık yaratmaya çalışmaktır” şeklinde ifade ediyor. Ağ, 15 Ekim 2012’de kuruldu. Coğrafi İşaretlere ilgi duyan Türkiye’nin dört bucağından davet edilen yurtsever kişiler kuruluşta yer aldı. YÜciTA hareketi bu yönüyle tam bir gönüllük ağı olma özelliğini taşıyor.
YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, YÜciTA ve üstlendiği misyonu şu sözlerle özetledi:
“YÜciTA, bir marka olup Türk Patent Enstitüsü tarafından tescillenmiştir. Kendisine özgü bir statüsü vardır. Onu özellikle Avrupa Birliği’ndeki araştırma ağlarından ayıran özellik tamamen gönüllülük esasına göre kurulmuş, hiçbir yere bağlı olmayan, Türkiye’nin birçok bölgesinden, farklı kurum ve kuruluşlardan, değişik kesim ve profillerde üyelerden oluşan özgür bir araştırma ağı olması ve üyelerinin aidatlarıyla ayakta durmasıdır. Bizi birleştiren ortak tutkumuz olan yörelerimiz, yöresel ürünlerimiz ve coğrafi işaretlerdir. Oysaki AB’ndeki araştırma ağları belirli kurumların, özellikle üniversitelerin bünyesi içinde faaliyet gösteren, fiziki mekanlara sahip, bütçeleri ve ücretli çalışanları olan birimlerdir. Bu bakımdan Türkiye’de belki de dünyada bir benzerimiz yok. Her zaman söylediğim gibi, ‘Bizim kasamızda para yok ama Türkiye sevgisi var’. Sloganımız da ‘Her Şey Türkiye İçin’dir.
Misyonumuz web sayfamızda da yer aldığı gibi, ‘Ülkemizde Cİ’in önemi konusunda farkındalık yaratarak Türkiye’de ideal bir Cİ sisteminin kurulabilmesi, yöresel ürünlere değer kazandırılarak sürdürülebilir kırsal kalkınmanın desteklenmesi, kültürel ve biyolojik çeşitliliğin korunması konularında çalışmaktır’. (YUCİTA.org)
Gönüllülük, karşılıklı saygı ve güven, fikri ve sınai mülkiyet haklarına saygı ve YÜciTA ruhunu yaşatmak, araştırma ağımızın temel etik değerlerini oluşturmaktadır.”
Coğrafi İşaretlere dair ne varsa…
“Coğrafi İşaretlerde Afyonkarahisar Buluşması”nın çok yoğun bir programı var. Açılış konuşmalarını; Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Serteser, YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan Hakan Kızıltepe, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, Afyonkarahisar Belediye Başkanı Burhanettin Çoban ve Afyonkarahisar Valisi Mustafa Tutulmaz yapacak.
Etkinliğin Açılış Konferansı ise “Birlikten Güç Doğar: Dünya Coğrafi İşaretler İttifakı, OriGIn” adıyla OriGIn Yönetim Kurulu Başkanı Claude Vermot- Desroches tarafından verilecek.
Birinci gün
Programda Birinci Oturum, “Yükselen Bir Küresel Olgu: Coğrafi İşaretler” başlığında ve Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Çağatay’ın başkanlığında gerçekleşecek. Birinci Oturum’da; YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, “Niçin Coğrafi İşaretler? Türkiye’nin Sorunları”, İzmir Ticaret Borsası’ndan Dr. Pınar Nacak, “Dünya’da Coğrafi İşaretler”, T.C. Zafer Kalkınma Ajansı’ndan Veli Oğuz “Coğrafi İşaretlerin Yerel Kalkınmadaki Önemi” ve Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanı Hakan Kızıltepe “Türkiye’de Coğrafi İşaretler ve Son Gelişmeler” başlığıyla sunum gerçekleştirecek.
“Coğrafi İşaretlerde Yönetişim ve Denetim: Fransa ve Türkiye Örneği” başlığında olan İkinci Oturum, Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu başkanlığında olacak. Oturumda; Fransa- Comté Peyniri Mesleklerarası Yönetim Komitesi Başkanı Claude Vermot- Desroches, “Comté Peyniri (PDO) ve Değer Zinciri Yönetişimi: Kolektif Bir Başarı Öyküsü”, Fransa- Zeytin Dünyası Enstitüsü Yönetim Kurulu Başkanı Christian Telaude, “Coğrafi İşaret Yönetişimi: Nyons Siyah Zeytini Örneği”, Balıkesir -Erdek – Bereketli Eller Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Başkanı Özlem Sarı, “Kapıdağ Mor Soğanı (Menşe adı) Değer Zinciri Yönetişimi: Bir Kadın Kooperatifi Başarı Öyküsü”, Türk Standartları Enstitüsü’nden Hacer Nihal Sayar, “Türkiye’de Coğrafi İşaret Denetimi” ve Fransa – QUALİSUD Bağımsız Denetim Kuruluşu Başkanı François Luquet, “Fransa’da Coğrafi İşaretler Denetimi: Agen Eriği Örneği” sunumlarını gerçekleştirecek.
Borusan Holding’den Kıvılcım Pınar Kocabıyık, “Sanat ve Lezzet Arasında: 38-30 Çiftliği” başlığında bir sunum yapacak.
İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Beraat Özçelik başkanlığındaki Üçüncü Oturum, “Coğrafi İşaretlerde Örnek Olay ve Çalışmalar” adıyla gerçekleşecek. Bu oturumda;
Turgut Özal Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Bayram Asma, “Türkiye’nin Avrupa Birliği Tescilli Gururu: Malatya Kayısısı”, METRO Gıda Kategori Müdürü Birol Uluşan, “Coğrafi İşaretler ve Metro Toptancı Market”, Antre-Gourmet’den Berrin Bal Onur ile Neşe Biber, “Türkiye Peynirleri: İnanılmaz Bir Hazine”, Aydın-Çimenrengi Yöresel Ürünler Marketi Kurucusu Çimen Çamoğlu, “Coğrafi İşaretlerde Bir Farkındalık Öyküsü” ve Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Çağatay “Coğrafi İşaretlerin Hizmetinde Türkiye’den Bir Ses: 7. Yılına Girerken YÜciTA” konulu sunumları gerçekleştirecek.
Birinci günün Dördüncü ve son oturumu “Coğrafi İşaretlerde Afyonkarahisar Örneği” başlığında ve Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak başkanlığında gerçekleşecek.
Oturumda; Turizm Tanıtım Bürosu Koordinatörü İbrahim Okumuş, “Afyonkarahisar’ın Coğrafi İşaretlere Yaklaşımı”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan Şevik, “Afyon Sucuğu ve Pastırması”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah Çağlar, “Afyon Kaymağı”, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. İsmail Sedat Büyüksağiş “Afyon Mermeri”, Kilim Atölyesi Memuru Ayşe Aslan “Bayat Kilimi”, Afyonkarahisar – Çay Belediyesi “Çay İlçesi Vişnesi” ve Yüntaş A.Ş. Genel Müdürü Mehmet Sarlık, “Afyonkarahisar Patatesli Ekmeği” başlıklarıyla sunumlar yapacak.
İkinci Gün
Beşinci oturum, “Coğrafi İşaretler, Gastronomi ve Turizm” başlığında, Yemek Kültürü Araştırmacısı ve Yazarı Nilhan Aras başkanlığında gerçekleştirilecek. Oturumda; Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tanıtma Genel Müdürü İrfan Önal, “Coğrafi İşaretler ve Turizm”, Şef Mehmet Vedat Başaran “Coğrafi İşaretler ve Gastronomi”, Gazeteci, Yazar ve Mutfak Araştırmacısı Nedim Atilla “Gastronomi ve Turizmin Tetikleyicisi: Coğrafi İşaretler” ve YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, “Türk Gastronomisinde Coğrafi İşaretler” başlıklı sunumlar yapacak.
CNN TÜRK’ten Meliha Okur’un moderatörlüğünü yapacağı, “Türkiye Coğrafi İşaretlerin Neresinde? Politikalar, Uygulama, Deneyim, Sorun ve Çözüm Önerileri” başlıklı panele; Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Serteser, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tanıtma Genel Müdürü İrfan Önal, Tarım Bakanlığı’ndan Türkan Karakaş, Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaretler Dairesi Başkanı Hakan Kızıltepe, YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, METRO Gıda Kategori Müdürü Birol Uluşan, Türk Standartları Enstitüsü’nden Hacer Nihal Sayar ve Afyon Ticaret Borsası adına, Huriye Özener panelist olarak katılacak.
ATSO Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Serteser ve YÜciTA Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu’nun yapacağı kapanış konuşmalarını “Afyonkarahisar Deklarasyonu” takip edecek.
Etkinlik, Saha Çalışması ile son bulacak.