Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, tüketici enflasyonunun yüzde 7’lerde seyrettiği bir ortamda çiftçinin ürettiği ürünlerin yarıdan fazlasının fiyatının son bir yılda azaldığını bildirerek, “çiftçimiz, bin bir emekle ürettiği ürünlerinin önemli bir bölümünü hak ettiği değerden elden çıkaramamıştır. 2016 yılında, üreticide seçilmiş 34 üründen 18’inin fiyatı bir yıl öncesine göre geriledi” dedi.
Bayraktar, yaptığı açıklamada üretici market fiyatlarındaki yıllık ve Aralık ayı değişimi değerlendirdi. 2016 yılı Aralık ayı sonunda, 2015 yılı Aralık ayı sonuna göre üreticilerde ise 34 ürünün 16’sında fiyat artışı, 18’inde ise fiyat düşüşü, marketlerde 38 ürünün 24’ünde fiyatlarda artma, 14’ünde azalma, hem market hem üreticide fiyatı en fazla artan ürünün patlıcan, en fazla düşen ürünün ise kuru soğan olduğunu belirtti.
Market fiyatlarındaki yıllık değişim
Market fiyatlarında, geçen yıla göre en fazla fiyat artışının yüzde 57,43 ile patlıcanda görüldüğünü belirten Bayraktar, şunları kaydetti:
“Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 55,22 ile nohut, yüzde 41,50 ile kabak, yüzde 30,79 ile yeşil mercimek, yüzde 30,74 ile salatalık, yüzde 25,82 ile sivri biber, yüzde 24,79 ile yumurta, yüzde 21,55 ile kuru fasulye, yüzde 20,96 ile tavuk eti, yüzde 16,86 ile Antep fıstığı, yüzde 14,81 ile kırmızı mercimek, yüzde 13,88 ile havuç, yüzde 12,73 ile mısırözü yağı, yüzde 11,16 ile ayçiçeği yağı, yüzde 9,22 ile dana eti, yüzde 6 ile kuzu eti, yüzde 5,62 ile süt, yüzde 5,18 ile portakal, yüzde 4,69 ile kuru üzüm, yüzde 4,32 ile zeytinyağı, yüzde 3,83 ile mandalina, yüzde 1,34 ile patates, yüzde 1,06 ile şeker, yüzde 0,36 ile karnabahar izledi.
Kuzu eti, süt, portakal, kuru üzüm, zeytinyağı, mandalina, patates, şeker ve karnabahar yıllık fiyat artışları, Kasım ayı itibarıyla yıllık yüzde 7 olan tüketici fiyatları enflasyonunun altında kaldı. Buna göre, enflasyonun üstünde fiyat artışı olan ürün sayısı marketlerde 15 ürün olurken, fiyatı enflasyondan az artan veya azalan ürün sayısı 23’ü buldu.
Markette en fazla fiyat düşüşü yüzde 39,23 ile kuru soğanda meydana geldi. Kuru soğandaki fiyat düşüşünü yüzde 23,05 ile kuru incir, yüzde 19 ile iç fındık, yüzde 17,45 ile lahana, yüzde 16,52 ile elma, yüzde 14,51 ile domates, yüzde 11,11 ile ıspanak, yüzde 10,79 ile limon, yüzde 10,18 ile pirinç, yüzde 7,72 ile kuru kayısı, yüzde 7,55 ile maydanoz, yüzde 7,43 ile yeşil soğan, yüzde 5,64 ile pırasa, yüzde 5,27 ile marul takip etti.”
Üretici fiyatlarındaki yıllık değişim
Üretici fiyatlarında, geçen yıla göre en fazla fiyat artışının yüzde 95,36 oran ile patlıcanda görüldüğünü belirten Bayraktar, şu bilgileri verdi:
“Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 93,91 ile salatalık, yüzde 65,17 ile nohut, yüzde 54,72 ile kabak, yüzde 45,82 ile yumurta, yüzde 43,81 ile sivri biber, yüzde 36,74 ile patates, yüzde 32,41 ile havuç, yüzde 24,53 ile maydanoz, yüzde 17,97 ile yeşil mercimek, yüzde 12,40 ile kuru fasulye, yüzde 8,33 ile mandalina, yüzde 4,33 ile dana eti, yüzde 4,23 ile kuzu eti, yüzde 3 ile portakal, yüzde 0,73 ile kırmızı mercimek izledi.
Bu ürünlerden dana eti, kuzu eti, portakal ve kırmızı mercimekteki yılık fiyat artışları da Kasım ayı itibarıyla yıllık yüzde 7 olan tüketici fiyatları enflasyonunun altında kaldı. Böylece, üreticide enflasyonun üzerinde fiyat artışı olan ürün sayısı sadece 12’de kalırken, enflasyonun altında fiyat artışı veya düşüşü olan ürün sayısı 22 oldu.
Üreticide en fazla fiyat düşüşü yüzde 52,73 ile kuru soğanda görülmüştür. Kuru soğandaki fiyat düşüşünü 33,33 ile kuru kayısı, yüzde 30,39 ile elma, yüzde 23,71 ile kuru üzüm, yüzde 23 ile limon, yüzde 21,39 ile domates, yüzde 20,69 ile ıspanak, yüzde 20 ile lahana, yüzde 18,28 ile pırasa, yüzde 17,86 ile zeytinyağı, yüzde 16,94 ile marul, yüzde 16,11 ile yeşil soğan, yüzde 9,89 ile karnabahar, yüzde 9,57 ile süt, yüzde 7,14 ile kuru incir, yüzde 6,35 ile Antep fıstığı, yüzde 2,04 ile pirinç, yüzde 0,26 ile iç fındık takip etti.”
Fiyat değişiminin nedenleri
Yıllık bazda üretici fiyatlarında en fazla fiyat artışının patlıcanda görüldüğünü, patlıcanın yanı sıra salatalık, nohut, kabak, yumurta ve sivri biberde de fiyat artışları yaşandığını vurgulayan Bayraktar, şu bilgileri verdi:
“Bilindiği üzere 2015 yılı Aralık ayında, yaşanan uçak krizi sonrası Rusya, belirlediği Türk mallarına ambargo kararı açıklamış, bu kararın ardından üretici fiyatları hızla düşmüştü. Ambargo kapsamında olmayan patlıcan, biber gibi ürünlerin de fiyatı geriledi. Rusya’nın ambargo kararı sonrası fiyatların düşük seyrettiği 2015 Aralık ayına göre, 2016 Aralık kıyaslaması yapıldığı için patlıcan, salatalık, kabak, sivri biberde yıllık fiyat artışı baz etkisi nedeniyle fazla görünmektedir.
Nohutta tüm dünyada fiyat artışı yaşanıyor
Nohutta ise sadece ülkemizde değil tüm dünyada fiyatlarda bir artış yaşanmaktadır. Olumsuz iklim şartlarından kaynaklı olarak dünya genelinde meydana gelen üretim düşüşü nohut fiyatlarında artışa yol açmıştır.
Fiyatı düşen ürünlere baktığımızda, en fazla fiyat düşüşü kuru soğanda görülmüştür. Üretimde yaşanan artış ve Rusya ambargosu kuru soğan fiyatlarına dip yaptırdı.
Kuru kayısıda ise 2014 ve 2015 yılından sonra 2016 yılında rekoltenin normal seviyelerine yaklaşmasıyla birlikte fiyatlarda düşüş yaşanmıştır.
Rusya’nın uyguladığı ambargodan etkilenen ürünlerden biri de elmadır. Ülkemizin elma ihracatında önemli yeri olan dört ülke Rusya, Suriye, Irak ve Mısır’dır. Ancak son yıllarda bölgede yaşanan kaosun olumsuz etkileri ve Rus ambargosu elma ihracatımızı olumsuz yönde etkilemesiyle birlikte elma fiyatlarında geçen yıla göre azalma olmuştur.
Kuru üzümde ise bu sezon rekoltenin yüksek olacağı yönündeki iddia ve spekülasyonlar ile TARİŞ’in elinde stok bulunması, piyasaya kararsızlık ve bekleyiş olarak yansımış, tüccarın piyasa girip ürün almayışı, beklemede kalması sonucunda fiyatlar geçen yılın oldukça altında kalmıştır.”
Aralık ayında market fiyatlarındaki değişim
Aralık ayında, markette 38 ürünün 2’sinde fiyatların azaldığını bildiren Bayraktar, Aralık ayında market fiyatlarında 7 üründe fiyat değişimi görülmediğini, 29 üründe ise fiyat artışı olduğunu belirtti
Market fiyatlarında Aralık ayında maydanoz, kuru kayısı, kuru üzüm, ayçiçeği yağı, toz şeker, mısırözü yağı ve süt fiyatında değişim görülmezken, fiyat düşüşü yüzde 9,71 ile kuru incirde, yüzde 2,92 ile meydana geldiğini bildiren Bayraktar, şunları kaydetti:
“Aralık ayında markette en fazla fiyat artışı ise yüzde 145,68 ile patlıcanda görüldü. Patlıcandaki fiyat artışını yüzde 116,5 ile kabak, yüzde 82,85 ile salatalık, yüzde 81,46 ile karnabahar, yüzde 73,24 ile yeşil soğan, yüzde 53,94 ile sivri biber, yüzde 30,93 ile domates, yüzde 27,65 ile patates, yüzde 27,51 ile pırasa, yüzde 25,86 ile yumurta, yüzde 17,78 ile portakal, yüzde 16,06 ile ıspanak, yüzde 15,21 ile marul, yüzde 13,25 ile lahana, yüzde 11,48 ile havuç, yüzde 10,30 ile nohut, yüzde 8,82 ile tavuk eti, yüzde 6,48 ile yeşil mercimek, yüzde 6,08 ile mandalina, yüzde 5,75 ile elma, yüzde5,03 ile limon, yüzde 4,56 ile kuru soğan, yüzde 3,23 ile Antep fıstığı, yüzde2,42 ile kuru fasulye, yüzde 1,98 ile kırmızı mercimek, yüzde 1,29 dana eti, yüzde 1,23 ile iç fındık, yüzde 0,89 ile pirinç, yüzde 0,51 ile kuzu eti takip etti.”
Aralık ayında üretici fiyatlarındaki aylık değişim
Bayraktar, üretici fiyatlarında, Aralık ayında, 34 üründen 8’inde fiyat değişimi olmadığını, 5 üründe azalma, 21 üründe fiyat artışı görüldüğünü vurguladı.
Aralık ayında üretici fiyatlarında marul, maydanoz, elma, kırmızı mercimek, pirinç, kuru kayısı, kuru incir ve dana etinde değişim olmazken, yeşil mercimeğin yüzde 14,71 azalmayla fiyatı en fazla düşen ürün olduğunu belirten Bayraktar, şu bilgileri verdi:
“Yeşil mercimekteki fiyat düşüşünü yüzde 10,47 ile nohut, yüzde 6,85 ile kuzu eti, yüzde 1,67 ile Antep fıstığı, yüzde 0,94 ile iç fındık izledi.
Üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 274,29 oran ile kabakta görüldü. Kabaktaki fiyat artışını yüzde 263,56 ile patlıcan, yüzde 197,91 ile salatalık, yüzde 143,10 ile sivri biber, yüzde 105,71 ile lahana, yüzde 79,55 ile yeşil soğan, yüzde 65,63 ile domates, yüzde 58,89 ile mandalina, yüzde 50,12 ile karnabahar, yüzde 45,82 ile yumurta, yüzde 45 ile pırasa, yüzde 33,70 ile patates, yüzde 26,55 ile havuç, yüzde 16,24 ile kuru fasulye, yüzde 14,44 ile portakal, yüzde 8,33 ile kuru soğan, yüzde 5,80 ile limon, yüzde 5,71 ile kuru üzüm, yüzde 4,55 ile zeytinyağı, yüzde 1,98 ile ıspanak, yüzde 0,97 ile süt takip etti.”
Aralık ayında üretici market fiyat farkı
Aralık ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla kuru kayısı, portakal, elma, kuru soğan, süt, marul, kuru üzüm, kuru incir, mandalina ve maydanozda yaşandığını belirten Bayraktar, üretici ve market arasındaki fiyat farkı kuru kayısıda yüzde 398,33, portakalda yüzde 356,96, elmada yüzde 303,68, kuru soğanda yüzde 262,05, sütte yüzde 243,27, marulda yüzde 242,11, kuru üzümde yüzde 240,09, kuru incirde yüzde 218,81, mandalinada yüzde 211,73 ve maydanozda yüzde 209,09 olduğunu vurguladı.
Bayraktar, Aralık ayında kuru kayısının 5 kat, portakalın 4,6 kat, elmanın 4 kat, kuru soğanın 3,6 kat, süt, marul ve kuru üzümün 3,4 kat, kuru incir 3,2 kat, mandalina ve maydanoz ise 3,1 kat fazlaya tüketiciye satıldığını belirtti.
TZOB Genel Başkanı Bayraktar, “bugün üreticide 6 lira olan kuru kayısı markette 29 lira 90 kuruşa, 52 kuruş olan portakal 2 lira 35 kuruşa, 67 kuruş olan elma 2 lira 70 kuruşa, 33 kuruş olan kuru soğan, 1 lira 18 kuruşa, 1 lira 4 kuruş olan süt, 3 lira 57 kuruşa, 76 kuruş olan marul 2 lira 60 kuruşa, 3 lira 70 kuruş olan kuru üzüm 12 lira 58 kuruşa, 6 lira 50 kuruş olan kuru incir 20 lira 72 kuruşa, 72 kuruş olan mandalina 2 lira 23 kuruşa, 33 kuruş olan maydanoz 1 lira 2 kuruşa satılmaktadır.”
Aralık ayında fiyat değişimlerinin nedenleri
Üretici fiyatlarında en fazla fiyat artışının kabakta görüldüğünü, kabağın yanı patlıcan, salatalık, sivri biber, lahana, yeşil soğanda da fiyat artışları yaşandığını vurgulayan Bayraktar, şu bilgileri verdi:
“Üreticilerde fiyatı artan ürünlere baktığımızda en fazla fiyat artışı kabakta görülmüştür. Kabakta içinde bulunduğumuz dönemde arz örtü altından sağlanmakta olup, hava sıcaklıklarının düşmesi ile birlikte bitki gelişiminin yavaşlamasına bağlı olarak hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyat artışına yol açmıştır. Örtü altında yetişen patlıcan, salatalık, sivri biber, yeşil soğan gibi ürünlerde de benzer durum söz konusudur. Ayrıca geçtiğimiz günlerde örtü altı üretiminin yoğun olarak yapıldığı Akdeniz Bölgemizde Antalya ve Mersin illerinde yaşanan aşırı yağış, sel ve fırtına seraların ve seralarda yetiştirilen ürünlerin zarar görmesine yol açmıştır. Bu durum üretici fiyatlarını artırmıştır.
Kışlık sebzelerden lahana, pırasa, karnabahar gibi ürünlerde de düşük hava sıcaklıkları nedeniyle ürünlerin yavaş gelişmesi fiyatlarda artış yaşanmasına yol açmıştır. Düşük hava sıcaklıklar pek çok üründe fiyat artışına neden olmuştur.
Patateste ürünün depoya alınması ile birlikte fiyatlarda artış meydana gelirken, mandalina ve portakalda Rusya’nın ambargoyu kaldırması fiyatlara etki etmiştir.
Üreticide fiyatı en çok düşen ürün yeşil mercimek ve nohut oldu. Bu ürünlerde görülen fiyat düşüşü, Aralık ayı itibarıyla sezon ortalamasının alınmasından kaynaklandı.”