Etiketleme-kodeks konusunda uzman olan N-ler Gıda Danışmanlık yöneticisi gıda mühendisi Nazan Maraş, son yönetmeliği Dünya Gıda Dergisine anlattı.
Röportaj: Özlem AS/Dünya Gıda Dergisi
Avrupa Birliği’nin ilgili mevzuatıyla uyum çalışmaları sonrası yeniden düzenlenen ve yakında yayımlanması beklenen gıda etiketleme yönetmeliği birçok yeni düzenlemeyi de beraberinde getiriyor.
Yönetmelik ile getirilen en büyük yenilik, hazır ambalajlı gıdaların etiketinde o ürünün beslenme açısından özelliklerini verecek olan beslenme bildiriminin zorunlu olması. Beslenme etiketlemesi, eski yönetmelikte sadece sağlık ve beslenme beyanı yapılan ürünlerin etiketlerinde zorunluydu.
Bunun yanında açıkta satılan ürünlerde alerjen uyarısını bilgilendirmenin zorunlu hale getirilmesi, ürünlerde bütün bileşenlerin listesinin bileşenler listesinde açıkça belirtilmesi ve bir kereden fazla dondurulduğu durumlarda ilk kez dondurulduğu tarihin belirtilmesi hükmü getiriliyor.
Etiketleme-kodeks konusunda uzman olan N-ler Gıda Danışmanlık yöneticisi gıda mühendisi Nazan Maraş, son yönetmeliği Dünya Gıda Dergisine anlattı.
Gıda etiketlerinin bu sistem içinde gıda güvenliği açısından önemli bir araç olduğunu, belli yasal kuralların olmasının gıda güvenliğinin sağlanması açısından olmazsa olmazlardan olduğunu belirten Maraş, “Üreticilerin etiketleme ve doğru bilgilendirme ile ilgili kurallara uyması, bakanlığın yönetmeliğin uygulanmasını sağlaması, tüketicilerin ise etiketleri okuma alışkanlığı kazanması halinde yönetmelik amacına ulaşmış olacak” diye konuştu.
Yürürlüğe girmesi beklenen etiketleme yönetmeliği hakkında bilgi verir misiniz? Ne zaman yürürlüğe girer, içeriği nedir?
Gıdaların etiketleri, tanıtımları ve reklamları yoluyla tüketicilerin bilgilendirilmesi koşul ve kurallarını veren 29.11.2011 tarihinde yayınlanan mevcut etiketleme yönetmeliğinin Avrupa Birliğinin ilgili mevzuatına uyumlu hale getirilmesi amacıyla yeniden düzenlenmesi için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalar tamamlandı. 29.12.2015 tarihinde taslağın ilk halinin bakanlık web sitesinde görüşe açılmasının öncesinde ve ardından ilgili tarafların görüşlerinin değerlendirildiği birçok toplantı yapıldı. Bu çalışma bakanlık bünyesinde çalışan Etiketleme İhtisas Alt Komisyonu kapsamında ilgili tüm tarafların katılımıyla sürdürüldü, en son geçen ay yapılan Ulusal Gıda Kodeks Komisyonu toplantısında değerlendirildi ve yakında yayımlanması bekleniyor.
Mevcut Etiketleme Yönetmeliği kapsamında halen etiketlerde ve iletişimde kullanılabilecek beslenme ve sağlık beyanları ile ilgili kurallar da yer alıyor. Ancak AB’de beslenme ve sağlık beyanları izin ve kullanım kuralları 1924/2006 sayılı mevzuat kapsamında ayrıca düzenlenmiş olduğundan Bakanlık yeni çalışmada “Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” ile “Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği”ni iki ayrı yönetmelik halinde hazırladı. Yeni etiketleme yönetmeliği Avrupa Komisyonu tarafından yayınlanan “Tüketicilerin Gıdalar Hakkında Bilgilendirilmesi Tüzüğü” ile hemen hemen tamamen uyumlu hale getirildi.
Getireceği yenilikler nedir?
Yeni adıyla “Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” ile getirilen yeniliklere kısaca göz atacak olursak;
Yönetmelik gıdaların etiketlenmesi başta olmak üzere, gıda hakkında bilgilendirme ile ilgili genel kuralları, gereklilikleri ve sorumlulukları belirleyerek, gıda hakkında bilgilendirme usulleri ve tüketicinin bilgilenme hakkının garanti altına alınmasını sağlayacak tedbirleri ortaya koymayı amaçlıyor.
*Bu yönetmelik ile getirilen en büyük yenilik, hazır ambalajlı gıdaların etiketinde o ürünün beslenme açısından özelliklerini verecek olan beslenme bildiriminin zorunlu olarak yapılması olacaktır. Beslenme etiketlemesi, eski yönetmelikte sadece sağlık ve beslenme beyanı yapılan ürünlerin etiketlerinde zorunluydu.
*Hazır ambalajlı olmayan/direkt satış için hazır ambalajlanmış olan/satış yerinde tüketicinin isteğine göre paketlenen gıdalar için de alerjen uyarısı yapan bilgilendirme zorunlu hale geliyor.
*Toplu tüketim yerlerinde son tüketiciye sunulan hazır ambalajlı olmayan gıdaların üretiminde bileşen ve /veya bileşik bileşenin bileşeni olarak etil alkol ve /veya alkollü içki kullanıldıysa, alkol içeriği ve domuzdan elde edilen bileşen ve/veya bileşik bileşeni, varsa bunun etikette belirtilmesi konusunda zorunlu bilgilendirme yapılması ve bunun menüler, yazı tahtaları, broşür benzeri araçlar vasıtasıyla son tüketiciye sunulması hükmü getirildi.
*Mevcut yönetmelikte Günlük Karşılama Miktarı olarak ifade edilen ve enerji ve besin öğeleri için verilen referans alım değerlerinin yüzde olarak ne kadarını karşıladığını gösteren bildirim şeklinin adı Referans Alım (RA) oranı olarak değiştirildi. Kullanma kuralları da yeniden belirleniyor. RA isteğe bağlı olarak gıdaların etiketinde yer alabilecek.
*Tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş olan gıdaların, güvenilir olması koşuluyla tüketicinin bilinçli olarak seçim yapabilmesini sağlayacak şekilde “tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş üründür” gibi gerekli uyarılar yapılarak diğer ürünlerden ayrı bir bölümde satışına devam edebileceği hükmü getiriliyor.
*Ürün üzerinde Türkçe etiketin yanı sıra farklı dillerde etiket bilgileri olması durumunda etiketteki Türkçe dışındaki bilgilerin gıda hakkında bilgilendirme mevzuatında yer alan tüm etiket bilgilerini içermesi gerekmediği, ancak etikette bulunan resim, şekil ve beyan gibi bilgilerin gıda hakkında bilgilendirme mevzuatına aykırı olamayacağı hususu vurgulanıyor.
* Mesafeli satış olarak adlandırılan internet veya katalog, broşür vs. yoluyla satılan gıdalar için zorunlu etiket bilgileri ile ilgili kurallar taslak yönetmelikte yer alıyor.
*Bir ambalajın, tüketici tarafından ilk bakışta yüksek bir olasılıkla görülmesi beklenen, gıdanın karakteri ve doğası ve uygulanabilirse markasına dayanarak tüketicinin ürünü hemen tanımasına imkân veren ‘temel görüş alanı’ ifadesi AB ile birebir uyumlu olarak tanımlanıyor.
* AB ile uyumlu olarak Tasarlanmış Nanomateryal formunda bulunan bütün bileşenlerin listesinin bileşenler listesinde açıkça belirtilmesi hükmü getiriliyor.
*Dondurulmuş et, dondurulmuş hazırlanmış et karışımları ve dondurulmuş işlenmemiş balıkçılık ürünleri için dondurulma tarihi veya ürünün bir kereden fazla dondurulduğu durumlarda ilk kez dondurulduğu tarihin belirtilmesi hükmü getiriliyor.
*Yönetmelik ile ilave ifade biçimleri ve gösterim şekillerinin kullanılabileceği hususu hüküm altına alınıyor.
*Glutenin gıdadaki yokluğu veya azaltılmış varlığı hakkında tüketiciyi bilgilendirmek amacıyla etiketlerde kullanılacak ifadeler bebek formülleri ve devam formülleri hariç olmak üzere belirleniyor.
Sanayici açısından zorlayıcı olacak veya yeni baştan uygulamalar getireceği düzenlemeler söz konusu mu?
Mevcut olan veya taslak halinde olan etiketleme yönetmeliklerinin temel bakış açısı aynıdır; tüketicilerin bilgilendirilmesi, korunması aynı zamanda ticari faaliyetlerin kolaylaştırılması. Bu nedenle söz konusu mevzuatın AB ilgili mevzuatı ile bir çok konuda uyumlu hale getirilecek olması ticari açıdan ve rekabet edebilirlik açısından sanayicilerimizin yararına olacaktır.
Mevcut etiket stoklarının bitirilmesi için Bakanlık tarafından uygun bir sürenin verilmesi halinde, mevcut etiketlerde değişiklik yapılmasını gerektiren hususların etiketlerde uygulanabilmesi sanayiciler açısından zorlayıcı olmayacaktır.
Yeni taslak yönetmelikte ürün takip sistemi, ürün doğrulama ve takip sistemi başlığı altında yine yer almaktadır. Bildiğiniz üzere bu sistem bu yılın sonunda (31.12.2016) uygulanmaya başlanacağı bakanlık web sitesinden duyurulmuştu. Sektörün bu uygulama ile ilgili olarak çekincelerini ve uygulamanın neden yapılamayacağını bir çok kez bakanlığa ilettiğini biliyoruz.
Yeni çalışmada bazı besin öğelerinin logolarla gösterilmesi konusu da özellikle Sağlık Bakanlığı tarafından gündemde tutulmaktadır. Ürün etiketlerinde bu tip gösterim şekillerinin belirlenmesinde tarafsız ve adil olunması, bilimsel sonuçlara, tüketici araştırmalarına dayanması, serbest dolaşımı engellememesi, en önemlisi de bu hususların ölçülebilir olması konuları çok önemlidir.
Yeni yönetmelikle etikette yer alan bilgilerin tüketici tarafından anlaşılması ve yorumlanabilmesi mümkün mü?
Gıda ve içecek ürünlerinin etiketlenmesi ile ilgili eski ve yeni kurallar tüketicilerin beslenmeleri için bilgili seçimler yapmasını amaçlıyor. Yönetmelik bu konuda üreticilerin sorumluluklarını ve uygulamaya ilişkin tüm kuralları belirliyor. Tüketicilerin sorumluluğu ise bu bilgileri dikkatle okumak, kendileri için en doğru seçimleri yapmaktır.
Ancak sağlıklı beslenme konusunda tüketicilerin yeterli bilinç ve bilgi düzeyinde olmaması kısaca tükettikleri gıdalardan ne şekilde, ne miktarda yararlanacaklarını bilmemeleri ve etiketlerde yer alan bir çok bilgiyi doğru yorumlayamaması hala önümüzde büyük bir zorluk olarak duruyor.
Gıda güvenliğinden ve halkın sağlıklı olmasından sorumlu olan yetkili kuruluşların yasal olarak getirdikleri kuralların tüketiciler tarafından farkına varılması, anlaşılır olması işin en önemli boyutu.
Tüketicilerin büyük bir kısmının etiket okuma alışkanlığının olmadığını düşünüyorum. Bu konuya önem veren tüketicilerin de çoğunluğunun sadece üründe katkı maddesi olup olmadığına, kalorisine, son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihine baktığı birçok tüketici algı araştırmasından görülüyor. Son tüketim ve tavsiye edilen tüketim tarihi konusunda bilgisi olan tüketici sayısı çok azdır sanırım. Yine etiketlerde gönüllü olarak yer alacak olan referans alım miktarı konusunda da tüketicilerin yorumlama sıkıntısı yaşayacaklarını düşünüyorum. Bu konuda hem sektör temsilcilerine hem de bakanlıklara düşen en önemli sorumluluk tüketicilerin eğitimi ve bilinçlendirilmesi yönünde projelere ağırlık vermek olmalı.
AB’ye uyumluluk açısından bakıldığında yönetmelik istekleri karşılıyor mu?
Tüketicilerin Gıdalar Hakkında Bilgilendirilmesine İlişkin 25 Ekim 2011 tarihli ve 1169 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğüne paralel olarak hazırlanmış olup istekleri karşıladığını düşünüyorum.
Röportajın tamamı için linki tıklayınız: www.dunyagida.com.tr