Ülkemizde gıda işletmecilerinin sorumlulukları 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu ve bu Kanuna dayalı olarak çıkartılan yönetmelikler ile hükme bağlanmıştır.
Gıda işletmecisi denilince sadece gıdayı üretenler anlaşılmamalıdır. Gıda işletmecisi; gıdaların üretimi, işlenmesi, depolanması ve dağıtımının mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişidir.
Gıda işleyen, ithal eden, satışını ve dağıtımını yapan, depolayan gıda zinciri içindeki tüm işletmeciler son tüketiciye sunulan gıdanın güvenilirliğini garanti etmek zorundadır. Gıda güvenilirliği şartlarına uygun olmadığı belirlenen ürünün toplanması veya ürünün iadesi için çağrıda bulunma sorumluluğu gıda işletmecisindedir. Gıda ile temas eden madde ve malzeme ile ilgili faaliyet gösteren işletmeciler de kendi faaliyet alanlarının her aşamasından sorumludur.
Gıda zincirinde yer alan gıda işletmecilerinin “gıdalar hakkında bilgilendirme” konusundaki sorumlulukları Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği ile yasal olarak belirlenmiştir. Burada bahsedilen gıda hakkında bilgilendirme, gıdaların etiketi, reklamları, tanıtım materyalleri vasıtasıyla son tüketiciye sunulan ve gıda ile ilgili olan bilgilendirmedir. Gıda hakkında bilgilendirmeden sorumlu olan gıda işletmecisi, yürürlükte olan gıda hakkında bilgilendirme mevzuatının gerektirdiği bilgilerin hazır bulunmasını ve doğruluğunu sağlamak zorundadır.
Bu kapsamda gıda işletmecilerinin sorumluluklarına bakacak olursak;
-Gıdayı kendi adı veya ticari unvanı altında piyasaya arz eden GIDA ÜRETİCİSİ gıda hakkında bilgilendirmeden sorumludur ve yürürlükte olan gıda hakkında bilgilendirme mevzuatının gerektirdiği tüm bilgilerin hazır bulunmasını ve doğruluğunu sağlar.
– İthal edilen gıdalar hakkında bilgilendirmeden GIDA İTHALATÇISI sorumludur.
– Gıda işletmecisi kendi markası altında başka bir işletmeye fason olarak üretim yaptırıyor ise ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla gıda hakkında bilgilendirmeden FASON ÜRETİM YAPTIRAN GIDA İŞLETMECİSİ sorumludur. Bu ürünlerin etiketinde üretici firma adı ve adresi olarak fason üretimi yaptıran firmanın adı yer almak zorundadır.
-Gıda hakkında bilgilendirmeye müdahale etmeyen gıda işletmecileri yasal mevzuata uygun olarak etiketlenmiş gıdaları tedarik etmek zorundadır. Bu gurupta büyük mağazalar, süpermarketler, indirimli satış mağazaları, belli malda ya da alanda uzmanlaşmış mağazalar gibi PERAKENDE SATIŞ YAPAN GIDA İŞLETMECİLERİ yer almaktadır.
-Yönetmelik ile MESAFELİ SATIŞ olarak adlandırılan e-ticaret, televizyon, telefon vb. araçlar ile ürün satışı gibi konularda faaliyet gösteren gıda işletmecilerinin sorumlulukları da belirlenmiştir.
Bir gıda işletmecisi kendi ürettiği gıdayı mesafeli satış kapsamında kendisi pazarlıyor ise satış işlemi gerçekleşmeden önce ve teslimat sırasında gıda hakkında bilgilendirmenin son tüketiciye ulaştırılmasından kendisi sorumludur.
Başka bir gıda işletmecisi tarafından üretilen bir gıda ile ilgili zorunlu bilgilendirmenin satış öncesinde tüketiciye sunulmasından mesafeli satış işletmecisi sorumludur.
– OTOMATİK SATIŞ MAKİNELERİ’nde veya otomasyon sistemi ile çalışan ticari tesislerde satışı yapılan hazır ambalajlı olmayan gıdalar için (örneğin otomatik çay-kahve makineleri) gıdanın adı ve alerjen bilgileri, satın alma işlemi sonuçlanmadan önce tüketicinin görebileceği şekilde hazır bulundurulur. Bu durumda sorumluluk, gıdaların makineye satışı yapan tesis tarafından yüklenmesi halinde tesisin işletmecisine, makinenin kurulumunu yapan firma tarafından yüklenmesi halinde ise makinenin işletmecisine aittir.
Perakendecilerin de gıda bilgilendirmesi konusunda bilgili olması gerekli
Perakendecilerin sattıkları gıdaların üretimi, etiketlenmesi, reklamı, tanıtımı konusunda bir müdahaleleri olmamasına rağmen Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği hakkında bilgili olmaları ve tüketiciye kendileri vasıtasıyla ulaştırılacak olan gıda ürünlerini satın alırken özellikle etiketlerinin mevzuata uygun olup olmadığını kontrol etmeleri çok önemlidir. Perakendeciler mevcut kalite sistemlerine satışa sundukları gıda maddelerinin etiketlerini doğrulama kriterlerini de dahil ederek ve bu işi istihdam edecekleri mevzuat konusunda bilgili elemanları veya hizmet satın alacakları gıda mevzuatı konusunda uzman danışmanlar ile çalışarak garanti edebilirler.
Eksik/yanlış/tüketiciyi aldatıcı etiket bilgileri ile raflarda birçok ürünün yer aldığına sıkça rastladığım için, gıda zinciri içinde yer alan tüm gıda işletmecilerinin sorumluluklarının farkında olmasının ve Bakanlık tarafından yapılan resmi kontrollerin kalitesinin çok önemli olduğunu söyleyebilirim.