Avrupa Birliği’ne uyum kapsamında gıda etiketlemesine ilişkin mevzuat yenileniyor. Yeni yönetmelik taslağında, gıda hakkında zorunlu bilgilendirmenin gerekliliği değerlendirilirken ve tüketicilerin bilinçli seçim yapmalarını sağlamak için, tüketicilerin çoğunluğu tarafından özel olarak önem verilen belirli bilgilere duyulan yaygın ihtiyaç veya genel olarak kabul görmüş tüketici menfaatlerinin dikkate alınacağı belirtiliyor. Ancak taslakta genel kabul görmüş tüketici menfaatlerine ilişkin bir tanım bulunmuyor. Bunun dışında, 31 Aralık 2016’ya ertelenen Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi ile ilgili maddeler de taslakta yer alıyor.
Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Taslağı, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü web sitesinde ilgili tarafların görüşüne açıldı. Tüketici sağlığının ve menfaatlerinin en üst seviyede korunmasının hedefllendiği belirtilen taslak, Avrupa Birliği’nin 1169/2011/EU sayılı Tüketicilerin Gıdalar Hakkında Bilgilendirilmesine İlişkin Tüzüğüne paralel olarak hazırlandı. Son görüş bildirme tarihi 25 Ocak 2016 olarak belirlenen taslak, son şeklinin verilmesinin ve yayımının ardından, 2011 yılında yayımlanmış olan Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği’nin yerine geçecek. Gıda işletmecilerine 1 Temmuz 2018’e kadar yönetmelik hükümlerine uyma zorunluluğu getiriliyor. Yeni yönetmelikle uzaktan satışlara da düzenleme getiriliyor.
Yeni yönetmelik taslağı; gıdalar hakkında bilgi verilirken, özellikle sağlık bakımından ve ekonomik, çevresel, sosyal ve etik açıdan son tüketicinin bilinçli seçim yapması ve gıdanın güvenilir kullanımına zemin hazırlayacak şekilde tüketici sağlığının ve menfaatlerinin en üst seviyede korunmasını hedefliyor. Taslakta, gıda hakkında zorunlu bilgilendirmenin; Gıdanın kimliği ve bileşimi, özellikleri veya diğer niteliklerine, Tüketici sağlığının korunması ve gıdanın güvenilir kullanımına, Özel beslenme ihtiyaçları olanlar dahil tüketicilerin bilinçli olarak seçim yapmasını sağlayacak besin öğeleri özelliklerine ilişkin bilgileri kapsayacağı belirtiliyor.
Ayrıca gıda hakkında zorunlu bilgilendirmenin gerekliliği değerlendirilirken ve tüketicilerin bilinçli seçim yapmalarını sağlamak için, tüketicilerin çoğunluğu tarafından özel olarak önem verilen belirli bilgilere duyulan yaygın ihtiyaç veya genel olarak kabul görmüş tüketici menfaatlerinin dikkate alınacağı kaydediliyor. Ancak buna ilişkin bir tanım getirilmemiş durumda.
Uzaktan satışlara düzenleme
Yeni yönetmelik, uzaktan gıda satışlarına da düzenleme getiriyor. Yönetmeliğin uzaktan satış ile ilgili hükümleri, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ‘mesafeli sözleşmeler’ hakkındaki hükümleri saklı kalmak kaydıyla uygulanacak. Buna göre uzaktan iletişim yoluyla satışa sunulan hazır ambalajlı gıdalarda etiketlerde bulunması zorunlu bilgiler, satın alma işlemi sonuçlanmadan önce hazır bulundurulacak ve uzaktan satışı destekleyen materyalde yer alacak veya gıda işletmecisi tarafından açıkça belirlenen diğer uygun araçlar vasıtasıyla sunulacak. Diğer uygun araçlar kullanıldığında, gıda işletmecisi zorunlu bilgileri tüketiciye ek masraflar yüklemeden sunacak. Zorunlu bilgilerin tümü teslimat sırasında sunulacak. Zorunlu bilgiler Türkçe olarak verilecek.
Ürünün üzerinde Türkçe etiketin yanı sıra farklı dillerde etiket bilgileri olması durumunda; etikette bulunan resim, şekil ve her türlü beyan ve iddia dâhil diğer dillerde verilen bilgiler gıda hakkında bilgilendirme mevzuatına aykırı olmayacak.
Gıda bileşenlerinin belirtilmesinde istisnalar
Taslakta, gıda bileşenlerinin bileşenler listesinde belirtilmesine ilişkin istisnalar da belirlendi. Buna göre; Bir bileşenin, üretim işlemi sırasında geçici olarak ortamdan uzaklaştırılan ve daha sonra orijinal miktarını aşmayacak şekilde yeniden ortama dâhil edilen bileşenleri,
Gıdadaki varlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğinde geçen taşınma prensibi çerçevesinde, yalnızca bu gıdanın içerdiği bir ya da daha fazla bileşenden kaynaklanan ve son üründe teknolojik fonksiyonu bulunmayan gıda katkı maddeleri ve gıda enzimleri,
İşlem yardımcısı olarak kullanılan gıda katkı maddeleri ve gıda enzimleri,
Gerekli miktarlarda kullanılan; taşıyıcılar ve gıda katkı maddesi olmayan ancak taşıyıcılar gibi aynı şekilde ve aynı amaçla kullanılan maddeler,
Gıda katkı maddesi olmayan ancak işlem yardımcıları gibi aynı şekilde ve aynı amaçla kullanılan ve değişmiş bir formda da olsa son üründe bulunan maddeler,
Konsantre veya kurutulmuş formda kullanılan bir bileşenin yeniden eski haline getirilmesi amacı ile üretim işlemi sırasında kullanılan su,
Sıvı ortam içinde sunulan gıdalarda sıvı ortam olarak kullanılan, ancak normal olarak gıda ile birlikte tüketilmeyen suyun, gıda bileşenlerinin bileşenler listesinde yer alması zorunlu olmayacak.
Referans alım oranı isteğe bağlı olarak etiketlerde yer alabilecek
Referans Alım (RA) Oranına ilişkin kurallara Yönetmeliğin ekinde yer veriliyor. RA oranlarına yer verildiğinde, bu bilgiler ‘enerji, toplam yağ, doymuş yağ, şeker, tuz’ öğelerini mutlaka içerecek. RA oranları porsiyon büyüklüğü üzerinden verildiğinde ise Yönetmelik ekinde yer alan miktarlar dikkate alınacak.
RA oranlarının hemen altında, ‘Ortalama bir yetişkinin referans alım (RA) oranı (8400 kJ /2000 kcal)’ ifadesine yer verilecek.
Özel etiketleme kuralları
Belirli bir gıda veya gıda grubu için hazırlanan gıda kodeksi kapsamında bu gıdalara özel ilave etiketleme kuralları belirlenebilecek. Buna ilişkin düzenlemeler Bakanlıkça yapılacak.
Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi mevzuatta
Uygulaması 31 Aralık 2016 tarihine ertelenen Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi de taslakta yer alıyor. Taslakta, “Bakanlık gerekli gördüğü durumlarda, belirli gıda veya gıda gruplarına yönelik olarak ürünün izlenebilirliğini temin etmek amacıyla, etiketlerde ürün takip sisteminin uygulanmasına ilişkin özel uygulamalar yapabilir veya yaptırabilir.” ifadesi yer alıyor. Bakanlık tarafından belirlenen ürün takip sisteminin uygulanacağı gıda veya gıda grupları ile uygulama süresinin Bakanlık tarafından belirlenerek Bakanlık internet sitesinde yayımlanacağı da belirtiliyor.
Mevzuata aykırı ticari marka ve marka isimlerine 2019’a kadar süre
Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce tescillenmiş ancak bu Yönetmelik ile 29/12/2011 tarih ve 28157 üçüncü mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliğine uygun olmayan ticari marka veya marka ismi bulunduran ürünler 31/12/2019 tarihine kadar piyasada bulunabilecek.
Yönetmeliğin yayımlanmasının ardından Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği yürürlükten kaldırılacak.