Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından, başvuru süreci tamamlanan 11 yöresel ürüne daha coğrafi işaret tescili verildi.
Türk Patent ve Marka Kurumu, başvuru süreci tamamlanan ve coğrafi işaret tescili alan 11 yöresel ürünü, 15 Ocak 2021 tarihli 93 sayılı Resmi Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni’nde yayımladı. Böylece Türkiye genelinde coğrafi işaret tescili alan yöresel ürün sayısı 648’e ulaştı. Bültende 19 başvurunun da halen incelemede olduğu bildirildi.
Coğrafi işaret tescili alan 11 yöresel ürün şunlar oldu:
Antep Menengiç Kahvesi / Gaziantep Menengiç Kahvesi
Gaziantep Nohut Dürümü / Antep Nohut Dürümü
Karamanlı Rezenesi
Paşa Helvası
Adana Taş Kadayıfı
Deva-i Misk Helvası
Sultandağı Kirazı
Sultandağı Gılli Kirazı
Adana Karakuş Tatlısı
Bayburt Süt Böreği
Bayburt Ekşi Lahana
Bültende 11 Yöresel Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri hakkında şu bilgilere yer verildi:
Antep Menengiç Kahvesi / Gaziantep Menengiç Kahvesi
Antep Menengiç Kahvesi / Gaziantep Menengiç Kahvesi / Antep Melengiç Kahvesi / Gaziantep Melengiç Kahvesi Gaziantep ilinin dağlık kesimde yabani olarak yetişen menengiçlerin (melengiç) (Pistacia terebinthus L.) kavrulup öğütülmesiyle elde edilen macun hâlinde kahve ikamesidir. Yağ içeriği fazladır. Süt ile karıştırılarak pişirilir. Kafein içermez.
Gaziantep ilinde 1600’lü yıllardan beri, menengiç(melengiç) meyveleri kavrularak, dövülerek ya da çekilerek “menengiç (melengiç) kahvesi” adı verilen içecek üretilerek tüketilmektedir. Bir rivayete göre 4. Murat’ın Bağdat Seferi sırasında burada dinlenmiş ve kendisine menengiç (melengiç) kahvesi ikram edilmiştir.
Gaziantep Nohut Dürümü / Antep Nohut Dürümü
Gaziantep Nohut Dürümü / Antep Nohut Dürümü; geçmişi 19. Yüzyıla dayanan; haşlanmış ve baharatlarla zenginleştirilmiş sade ve salçalı nohudun çeşitli garnitürlerle (maydanoz, domates, patlıcan veya patates kızartması) 223 sayı ile coğrafi işaret olarak tescilli Antep Tırnaklı Pidesine / Gaziantep Tırnaklı Pidesine sarılması ile hazırlanan, yörede özellikle kahvaltı ve öğle yemeği için tercih edilen bir yiyecektir.
Gaziantep Nohut Dürümünün / Antep Nohut Dürümünün hazırlanışında taneleri iri ve açık renk sarı olan “koçbaşı” çeşidi nohut ve Antep Tırnaklı Pidesi / Gaziantep Tırnaklı Pidesi kullanılması ürünün ayırt edici özelliklerindendir. Gaziantep Nohut Dürümüne / Antep Nohut Dürümüne, Gaziantep mutfağı ile ilgili olarak yayımlanmış birçok yemek kitabı ve Gaziantep ile ilgili gezi rehberlerinde yer verilmekte olup Gaziantep’in en meşhur sokak lezzetleri arasında sayılır.
Karamanlı Rezenesi
Rezene (Foeniculum vulgare) maydanozgiller (Apiaceae) familyasından iki metreye kadar boylanan iki yıllık kokulu otsu bir bitkidir. Karamanlı’da yetiştirilen rezenenin yaprakları saplı ve tüysüz, gövdesi dik, içi boş silindir şeklindedir. Rezenenin çiçekleri uzun saplı ve bileşik şemsiye durumundadır. Meyveleri silindir şeklinde tüysüz ve yeşilimsi esmer renktedir. Protein ve yağ bakımından zengin bir bitki olan Karamanlı Rezenesinin ortalama yağ oranı %8,12 ± %0,20 ve protein oranı %14,97 ± %0,20’tir. Bu durumun ortaya çıkmasında Karamanlı bölgesinde salma sulama yönteminin terk edilerek iyi tarım uygulamaları kapsamında yağmurlama ve damla sulama yöntemlerine geçiş etkili olmaktadır. Sulamanın yapıldığı barajların çoğunlukla bölgede bulunan doğal kaynak sularından gelen yüksek mineralli sularla beslenmesi bitkilerdeki protein ve yağ oranlarının yükselmesine katkı sağlar. Böylelikle hem ürünün verimi artar hem de sulamanın çevreye verdiği olumsuz etki azaltılarak tarım alanlarının korunması sağlanır. Karamanlı Rezenesi element ve enerji değerlerinin yanı sıra uçucu yağ oranlarının ve uçucu yağ bileşenlerinin yüksek olması nedeniyle ilaç ve gıda sanayinde tercih edilir. Bölgede üretilen rezeneler bitki ve tohumları birlikte bir bütün halinde ambalajlanıp tüketildiği gibi işlenerek sadece tohumları ile veya ilaç ve diğer gıda sanayinde farklı türevlerde kullanılır.
Paşa Helvası
Paşa Helvası, Kütahya iline özgü geleneksel bir tatlı olup, geçmişi Osmanlı dönemine dayanır. Paşa Helvası küçük küpler şeklinde, sert ancak dişe yapışmayan yapıdadır ve üzeri susam ile kaplıdır. Paşa Helvasının, Kütahya’da helvacılar tarafından 1898 yılında dönemin Osmanlı Valisi Fuat Paşa için yapıldığı rivayet edilir. Paşa’ya özel daha önce hiç yapılmamış bir helva yapmak isteyen dönemin helva ustası, ana maddesi tahin ve susam olan özel bir helva üretmiş ve bu helvayı Fuat Paşa’ya sunmuştur. Paşa’nın helvayı beğenmesi üzerine “Paşa Helvası” olarak adlandırılmıştır. Paşa Helvası özellikle ramazan aylarında tüketilir. Üretimde bakır kazanların kullanılması, Paşa Helvasının kendine has tat ve özellikte olmasını sağlar.
Adana Taş Kadayıfı
Adana Taş Kadayıfı; gözenekli yapıda 9 – 10 cm’lik daire şeklindeki pişmiş hamurun katlanıp arasına ceviz konularak kızartılan şerbetli tatlıdır. Üretimi günlük yapılır. Geçmişi eskiye dayanan; törenler, adaklar temsil, festival ve tanıtım organizasyonları gibi özel günlerin yanı sıra günlük olarak da sıkça tüketilen Adana Taş Kadayıfı ile coğrafi sınır arasında ün bağı bulunur.
Deva-i Misk Helvası
39 çeşit baharat ve bileşen, yumurta akı, şeker ve potasyum bitartarat kullanılarak üretilen Deva-i Misk Helvası, Edirne ilinin Osmanlı İmparatorluğuna başkentlik yaptığı yıllardan günümüze uzanan tarihi miras içinde yer alan bir üründür. İçinde birçok baharat bulunan bu ürün Osmanlı Edirne’sinde halka ücretsiz olarak dağıtılan özel bir tatlıdır. Bir şekerci ustası tarafından üretilen helvanın Osmanlı padişahı II. Murat’ın Edirne’ye geldiği gün padişaha sunulduğu ve adını kendisinin koymasının istendiği bilinir. İçinde yer alan baharatların baskın tadına rağmen tatlı bir helvadır.
Sultandağı Kirazı
Sultandağı Kirazının; Sultandağı ve Çay ilçelerinde ilk olarak dikimi 1940-1950 yılları arasına dayanır. Sultandağı Kirazı; Latince tür adı Prunus avium L. olan “0900 Ziraat” çeşidi kiraz kullanılarak üretilir. Bu ürüne ilişkin bölgede düzenlenen kiraz festivalleri 1968 yılından günümüze kadar devam ede gelmiştir. Verilen coğrafi sınırla ünü ve bilinirliliği bulunan Sultandağı Kirazı bölgesinin ihracata konu tarım ürünlerinin arasında yer alır.
Sultandağı Gılli Kirazı
Sultandağı Gılli Kirazı; Latince tür adı Prunus avium L. olan “Gılli” kiraz çeşidi kullanılarak üretilir. Sultandağı Gılli Kirazının belirtilen coğrafi sınırda ilk olarak yetiştirilmesi 1940’lı yıllara dayanır. Belirtilen coğrafi alanda 1980’li yıllardan itibaren tamamen ticarete konu olacak şekilde kapama bahçeler şeklinde yetiştiriciliği devam etmektedir. Verilen coğrafi sınırla ünü ve bilinirliliği bulunan Sultandağı Gılli Kirazı bölgesinin ihracata konu tarım ürünleri arasında yer alır.
Gıda endüstrisi için işlemeye uygun bir çeşit olması, çekirdeğinin meyve etinden kolay ayrılması, meyve eti renginin koyu kırmızı-siyah renkte olması gibi istenilen renk özellikleri ile gıdalarda renklendirici olarak kullanılması bu kirazın başlıca karakteristik özellikleri arasındadır. Sultandağı Gılli Kirazı özellikle istenilen renk ve tat özellikleri sebebiyle taze ya da dondurulmuş ürün olarak ticarete konu edilir.
Adana Karakuş Tatlısı
Adana Karakuş Tatlısı, yörede uzun yıllardır üretilmekte ve tüketilmekte olan şerbetli bir tatlıdır. Özel amaçlı buğday unu (baklavalık-böreklik), yumurta, tuz ve su ile hazırlanarak yoğurulan hamurdan alınan bezelerin açılıp, aralarına ceviz serpilerek, tekniğine uygun olarak sarılıp kesilmesi ve kızartıldıktan sonra şerbet içine daldırılması şeklinde üretilir.
Kendine özgü açma, sarma, kesme ve pişirme yöntemi ve son ürünün görünümü ile ayırt edilir. Adana Karakuş Tatlısı; yörede düğün, bayram, festival, çeşitli özel günler vb. gibi toplu yemek yenen organizasyonlarda ikram edilir. Bunun yanı sıra, günlük öğünlerde de sıkça tüketilir.
Bayburt Süt Böreği
Bayburt Süt Böreği; yufka ile hazırlanarak fırında kızartılan ve üzerine süt şerbeti dökülen tatlı börektir. Kendine has üretim metoduyla uzun yıllardır üretilen Bayburt Süt Böreğinin coğrafi sınır ile ün bağı bulunur. Yörede özellikle ramazan ayında, bayram, düğün ve davetlerde ikram edilir.
Süt, tereyağı, yumurta ve un ile hazırlanan hamur dinlendirildikten sonra arası nişastalanarak ince yufkalar halinde açılır. Yufka aralarına kavrulmuş fındık serpilir, üzerlerine de tereyağı dökülür ve büyük üçgen dilimler halinde kesilip fırında kızartılır. Üzerine süt şerbeti dökülür. 15 yufkadan oluşur. Yufkaların çapı yaklaşık 40-45 cm genişliğindedir. Bayburt Süt Böreği gevrek ve çıtır yapılı, ne çok sert ne de yumuşaktır. Yüzeyi parlak pembemsi, iç kısmı sarımsı beyaz renktedir.
Bayburt Ekşi Lahana
Bayburt Ekşi Lahana, salamura lahana turşusu, tuzlanmış kurutulmuş kemikli et, bulgur, kuyruk yağı, tereyağı, soğan ve salça kullanılarak ve tencerede pişirilerek hazırlanan, tadı mayhoş bir yemektir. Kendine has üretim metoduyla uzun yıllardır üretilen Bayburt Ekşi Lahananın coğrafi sınır ile ün bağı bulunur.
Bayburt Ekşi Lahana üretimi için önce lahanadan (kelem), turşu yapılır. Yemeğin yapımında kullanılan bir diğer malzeme olan kurutulmuş kemikli et ise kaburga etinin tuzlanıp taş fırınlarda kurutulmasıyla elde edilir.
[mc4wp_form id=”25750″]