Kadir Has Üniversitesi Türkiye Çalışmaları Merkezi’nin her yıl gerçekleştirdiği “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”nın 2018 yılı sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre, Türk kamuoyu Azerbaycan’ı Türkiye’nin en yakın dostu olarak görüyor; ABD ise Türkiye’ye tehdit oluşturan ülkeler arasında birinci sırada yer alıyor. Son dönemde Türkiye’nin öncelikli gündeminde Suriye sorunu ve İsrail ile ilişkiler bulunuyor.
Türkiye’nin nüfus yapısını temsil eden 26 ilde 18 yaş üstü bin kişi ile yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilen ankette, Türkiye’nin başta Suriye, İsrail, ABD ve Avrupa Birliği (AB) ile ikili ilişkileri olmak üzere, Türk dış politikasına yön veren gelişmeler hakkında sorular soruldu.
Dış politikada en büyük sorun bu yıl Suriye
Araştırma sonuçlarına göre terörle mücadelenin dış politika sorunu olarak görülmesinde ciddi oranda azalış dikkat çekiyor. Suriye sorunu, bu sene Türk Dış Politikasının en önemli sorunu olarak algılanıyor. Filistin-İsrail arasında gerilimin yükselmesinin de etkisiyle, İsrail ile ilişkiler ciddi orandan bir artışla dış politika sorunu olarak karşımıza çıkıyor.
Terörle mücadeleyi sorun olarak görenlerin oranı yüzde 30 azalarak yüzde 14,1’e gerilerken, Suriye sorunu Türk Dış Politikası’nın öncelikli gündemi olarak görenlerin oranı yüzde 26’ya yükseldi. İsrail ile ilişkilerin dış politika sorunu olarak görülmesinin oranı ise neredeyse 3 kat artarak yüzde 8,3’den yüzde 24,2’ye çıktı.
Bu yıl da en yakın dost Azerbaycan, en büyük tehdit ABD
‘Türkiye’nin en yakın dostu hangi ülkedir?’ sorusuna katılımcılar geçen yıla göre yüzde 12’lik düşüşle yine ‘Azerbaycan’ yanıtını verdi. Geçen yıl yüzde 71,3’lük kesim Azerbaycan’ı ‘en yakın dost ülke’ olarak nitelendirirken, bu yıl ankete katılanların yüzde 59’u en yakın dostumuzun Azerbaycan olduğunu ifade etti. ‘Türkiye’nin dostu yoktur’ diyenlerin oranı ise geçtiğimiz yılın oranı olan yüzde 17,2’den yüzde 22,5’a yükseldi. Bu durum, sosyolojik anlamda yalnızlığa, diğer bir deyişle “Türk’ün Türk’ten başka dostu yoktur” anlayışına işaret ediyor.
Türkiye için tehdit olarak görülen ülkeler seçeneğinde bu yıl da ABD yüzde 60,2’lik bir oran ile Türkiye için en büyük tehdit olarak karşımıza çıktı. İkinci en büyük tehdidi oluşturan ülke yüzde 54,4’lük kesim tarafından, geçen yıla kıyasla %17’lik bir artışla İsrail olarak belirtildi. AB ülkeleri, bu yıl yüzde 25,9’luk oranla Türkiye’ye yönelik tehdit oluşturan ülkeler arasında üçüncü sırada yer alırken, Suriye’yi tehdit olarak görenlerin oranları yüzde 7,4 artarak yüzde 24,1’e yükseldi. Rusya’ya yönelik tehdit algısı ise düşüş eğilimini sürdürüyor.
Türkiye yüzde 56 için İslam devleti, yüzde 19 için Avrupa ülkesi
Araştırmaya göre, ‘Türkiye İslam ülkesidir’ diyenlerin oranı yüzde 16,4 artarak yüzde 56,3 oldu. Türkiye’yi Avrupa ülkesi şeklinde tanımlayanların oranı ise bu yıl yüzde 13,3 azalarak yüzde 19,4’e, Orta Doğu ülkesi olarak tanımlayanların oranı ise yüzde 4,1 azalarak yüzde 18,9’a geriledi.
Türk dış politikasının belirleyicisi cumhurbaşkanı
Dış politikada temel belirleyici ve yürütücü kurum Cumhurbaşkanı olarak görülüyor. 2017 yılında yüzde 69,2’lik kesim ‘Sizce Türkiye’de dış politikayı hangi kurum yapar?’ sorusuna ‘Cumhurbaşkanı’ yanıtını verirken, bu yıl ankete katılanların yüzde 68,8’i Cumhurbaşkanı’nı temel belirleyici kurum olarak gördü. Dış politika yapımında Hükümet, Milli İstihbarat Teşkilatı ve Genelkurmay Başkanlığı’nın etkisi ise azalıyor. Dışişleri Bakanlığı’nın etkisi artıyor.
ABD’nin güvenilmez ülke algısı devam ediyor
Kamuoyu nezdinde, ABD’nin güvenilmez ülke algısı devam ediyor. Fakat 2017’ye göre bu algıda yüzde 9,6 düşüş görüldü. ABD’nin düşman ülke algısının yaklaşık yüzde 10 arttığı ve yüzde 6,7’den yüzde 16,2’ye yükseldiği gözlemlendi. Kamuoyunun oransal çoğunluğu, Türkiye ile olan ilişkileri açısından ABD’yi negatif değerlendirmekte. ABD ile Türkiye arasında sorun görülme durumu ise 2015’ten bu yana artış eğilimini devam ettirerek en yüksek orana (%79,3) ulaştı.
Rusya ile ilişkiler evriliyor
“Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkileri nasıl tanımlarsınız” sorusuna “işbirliği vardır” şeklinde yanıt verenlerin oranı yüzde 18,1 artarak yüzde 46,5’a yükseldi. Kamuoyu Türkiye ile Rusya arasında ‘enerji’ ve ‘turizm’ alanında işbirliği olduğunu ifade ediyor. Türkiye ile Rusya arasında ilişkilerin düşmanca olduğunu düşünenlerin en önemli gerekçesi, Rusya’nın Suriye’de PYD/YPG güçlerine destek vermesi oldu.
Türkiye’nin sınır ötesi operasyonları başarılı bulunuyor
Anket sonuçları Türkiye’nin Suriye’de izlediği politikaların başarılı bulunduğunu gösteriyor. Halkın yüzde 41,4’ü Suriye politikalarını genel olarak başarılı bulurken, Fırat Kalkanı operasyonu yüzde 53,5 ve Zeytin Dalı operasyonu yüzde 56 oranlarıyla halk tarafından destekleniyor.
Göçmen sorunu
Suriye göçmenlerinden duyulan memnuniyetsizlik oranlarının 2017’ye göre artış gösterdiği gözlemlendi. ‘Ülkeye gelecek göçmenlere sayı sınırı konulması’ politikasının geçen yıllara göre ivme kazandığı görülüyor. Suriye göçmenlerinden duyulan memnuniyetsizlik geçen yıl yüzde 54,5 iken, bu yıl memnuniyetsizlik belirtenlerin oranı yüzde 61’e yükseldi.
Türkiye’nin AB üyeliğine yönelik umutlar artıyor
Araştırmada dikkat çeken bir diğer unsur Türkiye halkının AB’ye üyelik sürecine verdiği destekte bu yıl artış yaşanması. Gelinen noktada Türkiye’nin AB üyeliğini destekleme oranı, yüzde 55,1 olarak belirlendi. Üniversite ve üzeri eğitim görenlerin AB sürecini destekleme oranı %60,4. “Türkiye AB’ye hiçbir zaman tam üye olamayacak” diyenlerin oranı 2015 yılında yüzde 47,6 idi. Bu oran geçen yıl yüzde 81,3’e yükselmişken bu yıl yüzde 71,5’e geriledi. Tüm olumsuz gelişmelere rağmen halk AB ile üyelik dışında alternatif bir modelde ilişki kurulmasını desteklemiyor ve AB ile müzakerelerin durdurulacağına inanmıyor.
Kamuoyunun %67’si Türkiye ile Yunanistan arasında sorun algılıyor
Yunanistan’ın siyasi açıklamalarının etkisi göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye ile Yunanistan arasındaki sorunun 2017’ye göre arttığı görüldü. ‘Sizce Türkiye ve Yunanistan arasında sorun var mı’ sorusuna evet cevap diye cevap verenlerin yüzdesi geçen yıla göre 13,3 artarak yüzde 67’ye yükseldi. Türkiye ve Yunanistan arasındaki en önemli sorun geçen sene Kıbrıs sorunu iken; bu sene Ege adalarının silahlandırılması olarak görülmekte.
NATO üyeliği ve güvenlik
Türk halkının %70’i Türkiye’nin NATO üyeliğini devam ettirmesi gerektiğini savunurken, Türkiye’nin uluslararası güvenliğini NATO desteği olmadan sağlayabileceğini düşünenlerin oranı %48 oldu.