Sağlık Ekonomisi Uzmanı ve MEF Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Prof. Dr. Onur Başer, salgın süresince meydana gelen vefatları analiz ettiği araştırmasında Covid-19 kaynaklı vefatların 4 kat fazla olabileceği sonucuna ulaştı. Başer, “Bu şekilde salgının gerçek yükünü ölçemiyoruz, kapanma olmadan da kapanan devletlerden daha iyi durumdayız gibi bir yanılgı ortaya çıkıyor. Bu da her geçen gün vefat sayılarını daha da artırıyor” dedi.
2020 Mart başından itibaren Türkiye’de görülen Covid-19 hastalığı ile Sağlık Bakanlığı 2020 yılında toplam 21 bin 981 ölüm açıkladı. Prof. Başer, yaptığı araştırmada doğrudan ve dolaylı olarak 2020 yılındaki fazladan ölüm sayılarını hesapladı. Covid-19’un sağlık sistemine getirdiği yükün insan ölümlerine etkisini göstermek amacıyla yapılan çalışmada, 2017-2018-2019 yıllarındaki ölümlerin ortalaması alındı. Epidemiyolojide fazla ölümlerin hesaplanmasının sıklıkla kullanılan bir yöntem olduğunu ifade eden Prof. Başer, fazla ölümlerin sadece Covid-19 ile ilgili değil tüm sağlık sebeplerinden dolayı ölen sayıyı kapsadığını söyledi. Başer, “Pandemi sırasında Covid-19 sebebiyle hastanelerde yer bulamayan veya hastaneden virüs bulaşır korkusuyla tedavilerini erteleyen ve kanser, kalp gibi hastalıklar sebebiyle ölen hastaların sayıları da fazla ölümlerin içerisinde bulunuyor. Diğer ülkelere baktığımızda, fazla ölümlerin üçte ikisi direkt Covid-19 ile ilgili, 3’te biri ise dolaylı ölüm olarak saptanıyor” diye konuştu.
Covid-19 ölümleri 60 binin üstünde
Araştırmayı değerlendiren Prof. Dr. Onur Başer, şunları söyledi: “Şehirlerde hesaplanan en az oran dağıtıldığında, sayı 90 bin 590, en fazla oranı dağıtıldığında 2020 yılında gerçeklesen fazla ölüm sayısı Türkiye genelinde 205 bin 31. Bu rakamın 3’te iki oranı diğer ülkelerdeki gibi Covid-19 ile ilgili olduğu düşünülürse, yaklaşık 81 bin direkt Covid-19 ölümü, geri kalanının dolaylı Covid-19 ölümü olduğu söylenebilir. En düşük tahminimizi bile alsak, sayılar Covid-19 ölümlerinin 60 binin üzerinde sonuçlanacağını gösteriyor.”
Oranlar arasında uyuşmazlık var
Rusya’nın yakın zamanda ölüm sayılarını düzelttiğini ve bu yıl gerçekleşen 229 bin 700 fazla ölümün yüzde 81’inin Covid-19’dan kaynaklandığını açıkladığını anımsatan Prof. Başer, “Türkiye’deki vaka vefat oranı açıklandığı gibi yüzde 0.9 olmadığı anlaşılıyor, oran yüzde 3.68 (% 2.71-% 6.1) civarında. Gerçek ölüm sayısı açıklananın yaklaşık 4 katı. Dünya genelinde Peru, Bulgaristan, Bosna Hersek, İtalya ve Yunanistan düzeyinde. Dünya sıralamasında verilerini bildiğimiz 170 ülkeye baktığımız zaman, şu anda en kötü 6 ile 37 sıra arasında bir yerlerdeyiz. Oysa rakamlar 170 ülke arasında 140. sırada olduğumuzu gösteriyor. Açıklanan oranlar salgınla mücadelede örnek gösterilen tam kapanmaya giden Güney Kore (%1.5), Japonya (%1.4), Yeni Zelanda (%1.2), Luxemburg (%1.1) gibi ülkelerden daha iyi. Böyle olunca biz salgının gerçek yükünü ölçemiyoruz, kapanma olmadan da kapanan devletlerden daha iyi durumdayız gibi bir yanılgı ortaya çıkıyor. Bu da her geçen gün vefat sayılarını daha da artırıyor. Türkiye olarak vaka sayımızı düzelttik ancak dünya listelerine baktığımızda oranlar arasında uyuşmazlık Türkiye’de göze çarpıyor. Türk Tabipler Birliği Başkanı’nın açıkladığı üzere hastaneden gönderilen raporların il sağlık merkezinde düzeltilmesi için tekrar hastaneye geri gönderilmesi veya geri gönderileceğini düşündükleri raporların hastanelerden il sağlık merkezlerinin kabul edeceği şekilde hastanede düzenlemesi, iletişim kopuklukları, ekonominin açık tutulması için düşük sayı beklentileri, toplum hassasiyeti gibi konularla toplanan ve ilan edilen vefat sayıları şu anda Türkiye’deki salgının ölümler üzerindeki büyüklüğünü doğru yansıtmıyor. Bu sayıların yüksek olması üzücü bir durum, ancak salgın ile mücadelede doğru resmi görüp ona göre önlem olmak salgınla mücadelenin olmazsa olmazı… 2021 yılında aşılama ile birlikte vefat serilerinde yeniden eski yıllara döneceğimizi ümit ediyoruz” dedi.
En fazla ölüm Sakarya’da, en düşük il Kocaeli
Araştırmada, Türkiye’de ölüm sayılarına ulaşmak için e-devlet üzerinden 9 şehrin verilerini incelendi. 17 Mart (ilk Covid-19 vakasından iki hafta sonra) ile 31 Aralık 2020 tarihleri arasında, Bursa’da 4 bin 624, Denizli’de 2 bin 245, İstanbul’da 16 bin 780, Kahramanmaraş’ta 2 bin 194, Kocaeli’nde 1940, Konya’da 2 bin 329, Malatya’da 1563, Sakarya’da 3 bin 146 ve Tekirdağ’da 344 fazla ölüm gerçekleşti. Nüfusun yüzde 35’ini kapsayan bu 9 şehirde, 2020 yılında toplam 35 bin 165 fazladan ölüm gerçekleşti. Verilere göre, Türkiye’de beklenenden ‘en fazla ölüm’ün gerçekleştiği il Sakarya, en düşük il Kocaeli. Sakarya’da nüfusun 80 yaş üstü oranı Kocaeli’ne göre yaklaşık 1,5 kat daha fazla.
Analizde, istatistikte ‘örtük sınıf analizi’ denilen bir yöntemle 81 ilin ölüm oranlarını etkileyecek faktörler ile gruplara ayrıldı. Şehirlerdeki yaş kategorileri (50 yaş altı, 50-59, 60-69, 70-79, 80+), sıkışıklık düzeyi, hastane sayısı, sağlık personeli sayısı, eğitim düzeyi ölüm oranlarını etkileyen faktörler olarak modele girdi. En büyük etkiyi 80 yaş ve üstünün oranı belirledi. Bu gruplamalarda elde verileri bulunan şehirler, aynı gruptaki- yani fazla ölüm oranları benzerlik gösterme olasılığı yüksek- ve verisi olmayan şehirlerle eşleştirildi. Daha sonra fazla ölüm oranları, gruptaki diğer şehirlere nüfusları oranında dağıtıldı. Türkiye’de Covid-19’un sağlık sistemine getirdiği yük sebebiyle 121 bin 854 fazla ölüm gerçekleşti.
