Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, tüketicinin bilinçli gıda seçimi yapabilmesini sağlayacak yeni bir uygulamayı hayata geçirmeye hazırlanıyor. Bakanlık tarafından görüşe açılan ve gıda etiketleri vasıtasıyla tüketiciyi bilgilendirmeyi amaçlayan beslenme ve sağlık beyanlarını düzenleyen yeni yönetmelik, tüketicinin sağlıklı yaşam beklentisini karşılamayı hedefliyor. Bununla birlikte yönetmelik, gıda üreticilerine tüketici isteklerinin karşılanması konusunda kolaylık sağlayacak, devletin sağlık giderlerinin azaltılması hedefine de katkıda bulunacak.
Halen yürürlükte olan mevzuata göre, Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği içinde düzenlenen beslenme ve sağlık beyanları, yeni dönemde Avrupa Birliği’ne uyum kapsamında ayrı bir yönetmelikle düzenlenecek. Düzenlemeye ilişkin Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği taslağı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü web sitesinde görüşe açıldı. Taslak için son görüş bildirme tarihi 25 Ocak 2016 olarak belirlendi.
Günümüzde obezite, diyabet, kalp-damar hastalıkları gibi sorunlar küresel bir salgına dönüşme eğiliminde. Bilim insanları ve uzmanlar, bu hastalıklarla en iyi mücadelenin bilinçli beslenme ve hareketli bir yaşam tarzı olduğunu vurguluyorlar. Gıda tüketiminde doğru seçim ve bilinçli beslenme ile diyabet ve kalp rahatsızlıkları yüzde 80, kolon kanseri ve felç ise yüzde 70 oranında azaltılabiliyor. Araştırmalara göre bu durum insan yaşamının 9,3 yıl uzamasını sağlayabilir. Bu nedenle dünya genelinde, tüketicinin daha kolay anlayacağı etiket sistemleri üzerine çalışmalar yürütülüyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, görüşe açtığı Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği taslağı ile ülkemizde bunun önünü açacak ilk adımı attı.
Taslakta neler var?
Yeni taslağa göre, herhangi bir gıda grubunun, gıdanın ya da gıda bileşeninin tüketiminin, insan hastalığına neden olan risk faktörünü önemli ölçüde azalttığını belirten, ileri süren veya ima eden herhangi bir sağlık beyanı yapılabilecek. Ayrıca gıdanın veya gıdanın bileşiminde bulunan öğelerin sağlıkla ilişkisini belirten, ileri süren veya ima eden beyanlar da ortalama tüketicinin anlayabileceği şekilde etiketlerde yer alabilecek.
Beslenme ve sağlık beyanları, Yönetmelik hükümlerine uymak kaydıyla, piyasaya arz edilen gıdaların etiketi, tanıtımı ve reklâmında kullanılabilecek.
Gıdanın etiketi, tanıtımı veya reklâmında sağlık beyanı yapılabilmesi için gıdanın besin öğesi profili açısından aşağıdaki koşullardan en az ikisine bir arada sahip olması zorunlu olacak;
a) Bileşiminde en fazla 100 mg/100 kcal sodyum bulunan,
b) İçerdiği enerjinin en fazla %10’u doymuş yağ asitlerinden gelen,
c) İçerdiği enerjinin en fazla %10’u ilave şekerden gelen,
ç) Doğal olarak bileşiminde en az 55 mg/100 kcal kalsiyum bulunan.
Karşılaştırmalı Beyanlar yapılabilecek
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla karşılaştırmalı beyan, ürün çeşitliliği de dikkate alınarak sadece aynı gruptaki aynı ürün adına sahip gıdalar arasında yapılabilecek. Gıdada bulunan bir besin öğesinin miktarındaki ve/veya gıdanın enerji değerindeki fark belirtilecek ve karşılaştırmalı beyan aynı miktardaki gıda için yapılacak.
Karşılaştırmalı beslenme beyanları, söz konusu gıdayı, diğer markalara ait gıdalar da dâhil olmak üzere, beyan bulundurmalarına izin verecek bir bileşime sahip olmayan aynı türdeki gıdalarla karşılaştıracak şekilde yapılacak.
İzin verilmeyecekler
Gıdanın tüketilmemesi durumunda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar; Kilo/ağırlık kaybının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar ile bireysel doktorların veya sağlık profesyonellerinin tavsiyelerine atıfta bulunan sağlık beyanlarına kesinlikle izin verilmeyecek.
Tıp, beslenme veya diyetetik ile ilgili meslek örgütleri ile sağlıkla ilgili yardım kuruluşlarının sağlık beyanları ile ilgili tavsiye veya önerilerine ilişkin başvurular ise Bakanlıkça değerlendirilecek.
Beslenme ve sağlık beyanı nedir?
Beslenme Beyanı; ‘Enerjisi azaltılmış’, ‘lif kaynağı’, ‘düşük yağlı’ gibi gıdanın enerji veya besin ögeleri nedeniyle beslenme yönümdem bazı yararlı özelliklere sahip olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden bilgidir.
Sağlık Beyanı ise herhangi bir gıda grubunun, gıdanın veya gıda bileşeninin sağlığı korumaya yardımcı etkisini belirten, ileri süren veya ima eden ifadeyi tanımlar. ‘Bu gıda düşük sodyum içerir. Düşük sodyum kan basıncı riskinin azalmasına, kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur’ ifadesi bir sağlık beyanıdır. Gıdaların etiketinde beslenme ve/veya sağlık beyanı bulunabilmesi için söz konusu beyanın koşullarının karşılanması ve o gıdayla ilgili enerji veya besin ögelerinin miktarının mevzuata uygun şekilde bildirilmesi zorunludur.