TÜBİTAK BİLGEM öncülüğünde kurulan İleri Genom ve Biyoenformatik Araştırmaları Merkezi, Türkiye’de ilk defa bir canlının genom dizisini çıkartacak laboratuvara ve verileri analiz edecek hesaplama altyapısına sahip olmasıyla önem taşıyor.
Kalkınma Bakanlığı’nın desteği, TÜBİTAK BİLGEM’in öncülüğüyle kurulan İleri Genom ve Biyoenformatik Araştırmaları Merkezi’nin (İGBAM), altyapı projesi başarıyla sonuçlandı. Merkezde, üç yıllık süre içerisinde TÜBİTAK’taki araştırmacılar ve Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinin işbirliğiyle bin 100 ekzom (genlerin protein kodlayan daha önemli bölgeleri), 26 tüm genom dizilemesi gerçekleştirildi. Böylelikle genom dizileme ve verilerin analizi ilk defa tamamen Türkiye’de gerçekleştirildi. Genom dizileme ve veri analizinde yurt dışına bağımlılıktan kurtularak genetik materyalin yurt dışına çıkarılması önleyen merkezde, Türkiye’nin genetik çeşitliliğine dair önemli bir veri tabanı da oluşturuldu.
Hastalıkla ilişkili yeni genler tespit edildi
Merkezle birlikte, Türkiye’de özellikle nadir hastalıklar araştırmaları ve hastalığa yol açan yeni genlerin keşfi noktasında önemli bir avantaj yakalandı. Özellikle akraba evlilikleri dolayısı ile yaygın olan genetik hastalıkların teşhisi, tüm örnekler yurt dışına gönderilerek uzun sürelerde analiz edilebiliyordu. İGBAM altyapısı ile bu süreç büyük oranda hızlandı. Merkezde, şu ana kadar 6 adet yeni genin hastalık ilişkisi ortaya çıkarılarak önemli dergilerde yayınlandı. Ayrıca, çok sayıda hastaya genom dizilemesi sonrası tanı kondu.
Yaygın hastalıklar araştırılacak
Yeni nesil genom teknolojilerinde veri analizi önemli yer tuttuğundan, TÜBİTAK BİLGEM araştırmacıları, Biyoenformatik adı verilen bu alanda analiz yazılımları geliştirerek dünya araştırmacılarının hizmetine sunuyor. TÜBİTAK BİLGEM UEKAE İleri Genom ve Biyoenformatik Araştırmaları Merkezi (İGBAM), genetik hastalıkların analizi konusunda edindiği bilgi ve tecrübeyi düzenlediği eğitimler ve ortak çalışmalarla ülke geneline de yayıyor. Böylece özellikle kanser, kalp hastalıkları ve nörolojik hastalıklar gibi daha yaygın ve karmaşık hastalıkların genetik etkenlerinin araştırılması ve geleceğin dünyasında çok önemli bir yeri olacak kişiselleştirilmiş teşhis ve tedavi uygulamaları için çok önemli bir altyapı oluşturuyor. Bu altyapı Türkiye için, bilinmeyen bir biyolojik tehdidin kaynağının anlaşılabilmesi açısından da son derece önemli bir rol oynuyor.